بسم الله الرحمان الرحیم
سخن سردبیر
خدای را سپاس که خود را به انسانها شناساند و با آشنا کردن انسان به الطاف و نعمتهایش، محبت خویش را در دلهای ایشان نهادینه ساخت و سپس آدمی را با نعمت خرد و عقل، زینت بخشید و ابزار شناخت حق از باطل را در اختیار انسان قرار داد. سپاس خدایی را که چراغ عقل را به گونهای قرارداد که با استفاده از آن، سره را از ناسره و درست را از نادرست تشخیص میدهیم. سپاسی بی پایان در برابر خالقی عظیم و مهربان. بر این باوریم که شکرگزاری در برابر نعمتهای بی پایان الهی، نه تنها دستور عقل است، بلکه موجب افزایش نعمتهای خداوند بر انسان نیز میشود که «لئن شکرتم لازیدنکم…» و چه نعمتی بالاتر از نعمت هدایت. امید داریم که به واسطهی شکرگزاری در برابر نعمت عقل و اندیشه، خداوند بر ما تفضل کند و نعمت هدایت خویش را ارزانیمان کند که هر لحظه به هدایت خداوند محتاجیم و هر آن، باید نمایش مسیر صحیح بندگی کردن را از او طلب کنیم. آن چنان که هر مسلمان در نمازهای روزانه خود موظف است، نعمت هدایت را، پس از شکرگزاری نعمتهای خداوند، از او طلب کند: «الحمد لله رب العالمین…اهدنا الصراط المستقیم.»
همین درخواست مکرر برای شناخت هدایت و قدم گذاشتن در راه مستقیم، نشان دهندهی آن است که ما انسانها، دائماً در معرض خطا و دور شدن از مسیر هدایت هستیم و باید برای نجات خویش، ضمن بهره گیری از حجت درونی که همان عقل است، از خداوند متعال مدد جوییم تا حجت بیرونی را بر ما آشکار سازد و نعمت معرفت اولیای خویش را بر ما ارزانی دارد و مسیر هدایت و بندگی را به ما بشناساند و صد البته باید از او مدد جوییم تا پس از شناخت طریق حق، به دور از تعصبات و پیش داوریها و بی واهمه از سرزنشها و نکوهشها، شجاعانه در مسیری که شناخته ایم، قدم بگذاریم.
شیطان اما در این مسیر، بر سر راه انسان نشسته و تلاش میکند تا با انواع فتنهگریها و دسیسهها و وسوسهها، او را از مسیر هدایت دور کند. شیطان قسم یاد کرده است که تمام تلاش خود را برای انحراف انسان از صراط مستقیم به کار بندد و او را با انواع آلایشها و خلافکاریها بفریبد. آلودگی انسان به این خطاها و آلودگیها باعث میشود تا توانایی او از بهرهمند شدن از نعمت عقل کاهش یابد و گاهی به دلیل این ضعف در شناخت، سره و ناسره را خلط کند و به جای مسیر هدایت، پای در مسیری غیر الهی گذارد و در عین حال تصور کند که همچنان در مسیر تقرب به پروردگار، طی طریق میکند: «قُلْ هَلْ نُنَبِّئُكُمْ بِالْأَخْسَرينَ أَعْمالا، الَّذينَ ضَلَّ سَعْيُهُمْ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا وَ هُمْ يَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ يُحْسِنُونَ صُنْعا»
اما خدای مهربان، راه بازگشت از اشتباهات را برای انسان باز گذاشته و این ضعف او را با لطف خود جبران نموده است. او برای رهایی انسان از آلایشها و اشتباهات، خود را با صفت آمرزندگی و چشم پوشی به ما معرفی کرده و ابر رحمت گستردهی خویش را بر سر ما گسترانیده و محبت خویش را مانند بارانی لطیف بر ما ارزانی داشته است. باشد که قدر بدانیم و رو به سوی او کنیم و از خطاهای خود، عذرخواهی کنیم و راه عقل و شناخت را بار دیگر با لطف الهی بر خود بگشاییم.
بهائی شناسی مفتخر است که اکنون، پنجمین شماره از فصلنامهی تخصصی خود در زمینهی نقد و بررسی آیین بهائی را به خوانندگان و همراهان خویش تقدیم کند. در طول انتشار این فصلنامهی علمی، باب مکالمه و مکاتبه با هم وطنان بهائی، بیش از پیش برایمان گشوده شده است و از این بابت نیز، شکرگزار حضرت حق هستیم. شرکت در نمایشگاههای مختلف کتاب و مطبوعات در طول دو سال گذشته، فرصت گفت و گوی رو در رو با هموطنان بهائی و یا مسلمانانی را که متأثر از تبلیغات بهائیان بودهاند، بیش از پیش برایمان فراهم کرده است. گفتوگوهایی که به رفع برخی سوءتفاهمها کمک کرده است و حتی در برخی رویههای جاری بهائی شناسی نیز تأثیر گذاشته است. باور داریم که حرکت از مسیر گفت و شنود منطقی و مشارکت دادن عقل و انصاف و وجدان در گفتوگوهای دینی و صریح، بهترین راه برای شناخت و نقد یک آیین جدید است. مسیری که به لطف الهی، در حال پیمودن آن هستیم و گمان میکنیم، تأثیر مطلوبی نیز بر بخشهایی از جامعه –که متأثر از بهائیت هستند- نیز گذاشته است.
برگزاری دهها نشست علمی-انتقادی در فاصلهی انتشار شمارهی پیشین تا این شماره، ثمرهی دیگری است که بابت آن، از خدای منان، سپاسگزاریم و بر خود میبالیم. نشستهایی که بعضاً تا پاسی از شب ادامه مییابد و بعضاً محدودیتهای زمانی و مکانی، بر برگزاری آن سایه میافکند. در این سلسله نشستها تلاش کردهایم تا خود را از تعصب خالی کنیم و هر جا که انتقاد به جایی از سوی افراد شرکت کننده در این گفت و گوها مطرح شده است، به جای توجیه، سعی کردهایم که انتقاد را بفهمیم و برای رفع آن تلاش کنیم. خرسندیم که در میان حاضران در این نشستها، با برخی افراد فرهیخته از جامعهی بهائی نیز آشنا شده ایم.
بی گمان این گفتگوها باعث نزدیکترشدن طرفین به یکدیگر شده است و در مواردی افراد، صراحت به خرج داده، تغییراتی در نوع نگرش خود به اسلام یا بهائیت را بیان کردهاند و در برخی موارد هم شرایط مجالس به صورت ضمنی بیانگر این تغییر در طرفین بوده است.
به جز بهائیان و افراد تحت تأثیر تبلیغات ایشان، بهائی شناسی در میان گروههای مرجعی نظیر روحانیان، اساتید دانشگاه، برخی روشنفکران دینی و برخی پژوهشگران دینی و اجتماعی نیز جای خود را باز کرده است. نقدهای سازنده، دلسوزانه و صریح این عزیزان را نیز به دیدهی منت نهادهایم و ضمن حفظ رویکرد کلی، تا جای ممکن، این نظرات را نیز اعمال کردهایم.
تلاش برای شناخت حقیقت، تلاش مبارکی است که در تعالیم بهائی نیز، با عنوان تحری حقیقت مطرح شده است. تحری حقیقت یعنی تلاش علمی، منصفانه، بی غرض و خالی از تعصب برای کشف حقیقت و واقعیت و تبعیت از آن. بیگمان تحری واقعی حقیقت، در سایهی شکرگزاری نسبت به منعم حقیقی، طلب هدایت از خدای مهربان، بهرهگیری از منطق و عقل و سرلوحه قرار دادن انصاف ممکن است و پیمودن این مسیر، بیگمان امکان پذیر است؛ چرا که خداوند از تمام انسانها چنین خواسته و امر الهی بر محال تعلق نمیگیرد. ما نیز در بهائی شناسی خود را آماده کردهایم تا در صورت شنیدن کلام حق، آن را بپذیریم و از خدای مهربان میخواهیم، راه هدایت و حقیقت را بر ما روشن سازد، تعصبات را از ما دور کند و ما را در پیمودن این راه، یاری رساند. بر این باوریم کسانی که خود را از هدایت بیشتر، غنی بدانند و حقیقت را در مشت خود بپندارند و دیگر اندیشهها را دست کم بگیرند و فرودست بدانند، نمیتوانند از هدایتهای بعدی الهی بهرهمند شوند. چرا که قادر به ترک تعصبات نیستند و پنجرهی عقل خود را به سوی نسیم حقیقت بستهاند.
در این شماره به مناسبت آغاز سال جدید، بهارانهای شورانگیز را به خوانندگان بهائی شناسی تقدیم کردهایم و از آن جا که توزیع اصلی این شماره در بهار ۹۷ انجام خواهد شد، دو مقاله نیز به موضوع مهدویت و استمرار هدایت الهی در سایهی مسألهی امامت اختصاص یافته است. مصاحبهی خواندنی و صریحی با جناب آقای دکتر مجید تفرشی انجام دادهایم که تفصیل آن از منظر خوانندگان و همراهان بهائی شناسی خواهد گذشت.
در بخش پژوهشها نیز از دو مقاله جدید در پاسخ به جزوهی رفع شبهات رونمایی کردهایم و همچون شمارههای قبل، بخشی را به تحلیل اخبار مربوط به جامعهی بهائی اختصاص دادهایم. این بخش محصولی از پایگاه خبری بهائی پژوهی است. مقالهی تاریخی پژوهشگر گرانقدر، سید مقداد نبوی رضوی، همچون شمارههای پیشین، زینت بخش این شماره است. در بخش بهائیت از دیدگاه منتقدان و روشنفکران بهائی به بررسی دیدگاههای خانم کارن باکت پرداختهایم و در ادامه، مقالهی مهمی از برخی بهائیان آمریکای شمالی را به خوانندگان خود تقدیم کردهایم. اصل انگلیسی این مقاله نیز در بخش مقالات انگلیسی همین شماره درج شده است. این مقاله به همراه نامهی ایقان شهیدی به بیت العدل، بدون دستکاری ارائه شده تا دیدگاههای بهائیان را نیز به نوعی در این فصلنامه منعکس کرده باشیم. رویکردی که برای ادامهی آن اعلام آمادگی میکنیم؛ هر چند که مقالات، از سوی بهائیان مدافع وضع موجود بهائیت به رشته تحریر در آمده باشد. البته ممکن است نیاز باشد نقد چنین مقالاتی را –در صورتی که به طور اختصاصی برای بهائی شناسی ارسال شده باشد- در دستور کار قرار دهیم.
در پایان ضمن تشکر از تمام خوانندگان عزیز، بار دیگر از تمامی پژوهشگران حوزهی دین و به ویژه بهائی پژوهی، دعوت میکنیم تا همچنان با نقدهای خود، ما را بنوازند تا بتوانیم با اصلاح بیشتر، نشریه را به استانداردهای علمی و فرهنگی مورد نیاز جامعه، نزدیک تر کنیم. همچنین تمامی پژوهشگران محترم را به یاری میطلبیم تا با ارسال مقالات خود به این فصلنامه، در غنیتر شدن مطالب این نشریهی تخصصی، مساعدت نمایند.