وحدت عالم انسانی یا وحدت بهائی؟

 

نویسنده : مریم آگاه[۱]

 

چکیده:

در میان تعالیم دوازده گانه بهائیان که مهمترین دستور اجتماعی آنان است، یکی از پر آوازه ترین آنها وحدت عالم انسانی است. این تعلیم نه تنها به عنوان يك تعليم مهم معرفي شده، بلكه به عنوان محور اصلي و ريشه و اساس آیین بهائيت به شمار آمده است. عبدالبهاء تقريبا در تمامي خطابات و اكثر نوشته هايش اشاره‌هايي كم و بيش به وحدت عالم انسانی کرده و آن را محور اصلي تعاليم بهائيان خوانده است. به جز رهبران اصلي، مبلغين بهائي نیز از اين تعليم زیاد ياد مي كنند و در جزوه هاي تبليغيشان از وحدت عالم انساني را شاهكار بهائيت ياد مي دانند.

در ابتدا وقتی با این تعلیم و تاکید بر آن مواجه می‌شویم، نرمی و مهربانی و مدارا با کل انسانها در نظر می‌آید؛ اما وقتی برای چگونگی ایجاد این تعلیم در جامعه به کتب بهائیان مراجعه می‌کنیم، مطالب زیادی که کاملا با وحدت عالم انسانی در تضاد است را مشاهده می‌کنیم که در ابتدا باور آن با توجه به شعارهای بهائیان مشکل است. این مقاله پاسخی به سه نوشته از جزوه‌ رفع شبهات با عنوان‌های «چرا بهائيان معتقدند که هر کس به حضرت بهاءالله ايمان نياورد، از گمراهان است؟» (شبهه ۳۶)، «تهمت استفاده از کلمات ناشايسته» (شبهه ۴۶) و « اعتراض به تشبيه ستمگران به فرزندان شيطان» (شبهه ۴۸) است.

کلید واژه

وحدت عالم انسانی، مهربانی، صلح، دوستی، بهائی، تناقض

مقدمه:

در تمام اعصار مردم جوامع مختلف به دنبال صلح، وحدت، آشتی ودوستی هستند. این علاقه مردم برای ایجاد صلح در عصر ناآرامی‌ها بیشتر مشاهده می‌شود. مردم بر این باورند که پیشرفت جوامع انسانی برمبنای اتحاد و صلح به دست می‌آید. از این رو در طول تاریخ افراد بسیاری ادعای برقراری صلح و دوستی میان ملل را مطرح کرده اند، که تاکنون در حد ادعا بوده و گاهی بسیاری از این مدعیان رفتارهایی بر ضد صلح و دوستی ارائه کرده اند.

هدف ما در این مقاله بررسی وحدت و صلح در آیین بهائی است. یکی از تعالیم دوازده گانه که بهائیان آن را با علاقه تبلیغ می‌کنند و تاکید زیادی بر آن دارند، وحدت عالم انسانی است. آنها ادعا می‌کنند، تعالیم آیین بهائی بکر و بدیع است. رهبران و مبلغان بهائی پیام صلح و دوستی که از آرزوهای بشر است را در قالب تعلیم وحدت عالم انسانی مطرح می‌کنند. در این مقاله ابتدا این تعلیم را در نگاه پیشوایان آیین بهائی بررسی می‌کنیم و به تعریفی که آنها ارائه کرده اند دست می‌یابیم و بعد درستی آن را در رفتار و گفتارهای آنها مقایسه می‌کنیم. برای این کار سراغ کتابهای دست اول پیشوایان بهائی رفتیم و با هدف دست یابی به وحدت عالم انسانی و چگونگی اجرایی کردن این تعلیم، کتابها را بررسی خواهیم کرد. بدیهی است که اگر میان تعالیم بهائی با این دستور، تعارضات درونی کشف شود، نشان دهنده‌ غیر الهی بودن این دستورات خواهد بود. چرا که قرآن کریم می‌فرماید: «أَ فَلا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ وَ لَوْ كانَ مِنْ عِنْدِ غَيْرِ اللَّهِ لَوَجَدُوا فيهِ اخْتِلافاً كَثيرا» (سورة النساء، آیه‌ی ۸۲)

ترجمه: آیا در قرآن تدبر نمی‌کنید؟ اگر قرآن از جانب غیر خدا آمده بود، در آن تناقض‌ها و اختلاف‌های زیادی قابل مشاهده بود.

رهبران بهائی نیز به همین بیان قرآن در گفته‌های خود استناد کرده اند. به عنوان نمونه بهاءالله معتقد است: « تناقض را در ساحت مظاهر الهيه راه نبوده و نخواهد بود.» (همو، بديع، ص۱۲۶)

۱-    تعریف وحدت عالم انسانی از نگاه پیشوایان بهائی:

برای این که خودمان از پیش خود از وحدت عالم انسانی تعریفی ارائه ندهیم که شاید قضاوت نادرستی را در بر داشته باشد؛ سراغ بیانات پیشوایان بهائی که این تعلیم را مطرح کرده اند می‌رویم و تعریف وحدت عالم انسانی را از زبان آنها بیان می‌کنیم:

۱-۱-        جناب بهاءالله: «بگو اي دوستان سراپرده‌ی يگانگي بلند شد به چشم بيگانگان يكديگر را نبينيد، همه بار يك داريد و برگ يك شاخسار.» (بهاء الله، مجموعه الواح، ص ۲۶۵)

و همچنین: «اگر ظالمی بر شما تعرض نماید، به حبل صبر تمسک نمایید، اگر اذیت کند، از او بگذرید. به شأنی نزاع و قتل و غارت و تاراج را نهی نمودیم که اکثری از عباد، مطلع و شاهد و گواه اند. (فاضل مازندرانی، امر و خلق، ج۳ ص ۲۲۸ به نقل از بهاءالله)

۱-۲-        جناب عبدالبهاء: «و تعليم ثاني، وحدت عالم انساني، ‌جميع خلق اغنام(=گوسفندان) الهي و خدا شبان مهربان، به جميع اغنام رأفت كبري دارد به هيچ وجه امتيازي نگذاشته است.» (عبدالبهاء،مكاتيب، ج۳ ص۶۷)

و همچنین: «چرا بگوئيم اين موسوي است؟ او عيسوي است؟ اين محمدي است؟ او بودايي است؟ اين‌ها دخلي به ما ندارد. خداوند همه ما را خلق كرده و تكليف ما است كه به كل مهربان باشيم، اما مسائل عقايد راجع به خدا است. او در روز قيامت مكافات و مجازات دهد،‌ خداوند ما را محتسب آنها قرار نداده.» (عبدالبهاء، خطابات، ج۲ ص۲۸۴)

و نیز «تعصب جنسي و وطني و ديني و مذهبي و سياسي و تجاري و صناعي و زراعي جميع را از ميان برداريد تا آزاد از جميع جهات باشيد و مشيّد بنيان وحدت عالم انساني جميع اقاليم اقليم واحد است » (اشراق خاوری، مائده آسمانی، ج۵ ص۲۷۲، لوح احبای امريك)

و همچنین: «شما بالعکس معامله نمایید، یعنی زخم ستمکاران را مرهم نهید و درد ظالمان را درمان شوید. اگر زهر دهند، شهد دهید و اگر شمشیر زنند، شکر و شیر بخشید؛ اگر اهانت کنند، اعانت نمایید، اگر لعنت نمایند، رحمت جویید. در نهایت مهربانی قیام نمایید و به اخلاق رحمانی معامله کنید و ابداً به کلمه‌ رکیکی در حقشان زبان نیالایید. (فاضل مازندرانی، امر و خلق، ج ۳، ص ۲۲۸، به نقل از عبدالبهاء)

۱-۳-        شوقی ربانی:

«در بين اصول و مبادي بهيّه قيّمه كه در الواح مقدسه مذكوره مسطور است اعظم و اتمّ و اقدم و اقوم آنها اصل وحدت و يگانگي عالم انساني است كه مي‌توان آن را جوهر تعاليم الهيه و محور احكام و اوامر سماويه در اين دور اعظم اقدس محسوب داشت و اين اصل اصيل يعني اتفاق عالم و اتحاد امم دراين عصر نوراني به درجه‌ای منيع و عظيم است كه شارع قدير در كتاب عهد خويش به صراحت تنصيص و آن را مقصد اصلي و منظور نهايي ظهور مقدس خويش تعيين مي‌فرمايد» (شوقی، قرن بديع، ص۴۳۲)

ملاحظه می‌شود که بنا بر تعاریف اولیه‌ رهبران و مبلغان بهائی، دایره‌ این وحدت بسیار گسترده است؛ یعنی همه انسان‌ها با هم برادر و برابرند، تعصّبات ديني و مشخص نمودن مرزهاي عقيدتی مانعی برای تحقق وحدت عالم انساني نیست. وظيفه ما اين است كه به كل مهربان باشيم و نفسي را بر نفسي ترجيح ندهيم. در نتیجه حکم جهاد و قصاص و نزاع منتفی می‌شود و ازدواج با سایر افراد که اعتقادات گوناگون دارند جایز است.

۲-          ادعای بکر و بدیع بودن تعالیم

بهائيان تعاليم رهبران خويش را تازه و بی‌سابقه قلمداد مي‌كنند و آنها را مختص آیین بهائیت می‌شمارند. از جمله:

عبدالبهاء می‌گوید: «اين تعاليم پيش از ظهور بهاءالله، كلمه‌ای از آن در ايران مسموع نشده بود. اين را تحقيق فرماييد تا بر شما ظاهر و آشكار شود.» (عبدالبهاء، مکاتیب، ج۳ ص۱۱۴)

و یا: «از جمله اين تعاليم وحدت عالم انساني است، اين در كدام كتاب است؟، نشان بدهيد و صلح عمومي است، اين در كدام كتاب است؟ و دين بايد سبب محبت و الفت باشد، اگر نباشد عدم دين بهتر است، اين در كدام كتاب است؟» (عبدالبهاء خطابات بزرگ ص ۱۹۱)

حقيقت اين است كه هيچ كدام از تعاليم بهائي بدیع و بكر نبوده و برخی از آنها حرف‌هاي قديمي و كهنه‌ای است كه در اواخر قرن هيجدهم و اوائل قرن نوزدهم طرفدارانی در گوشه و كنار پيدا كرده بود و بهائيت و خصوصا جناب عبدالبهاء آنها را با آب و تاب فراوان به عنوان تعاليم آیین خويش به گوش مردم مي‌رسانده است و برخی از آنها در مکاتب و ادیان قبل مطرح شده بود.

۳-          پیشینه وحدت عالم انسانی در ادیان پیشین در کلام عبدالبهاء

هرچند که عبدالبهاء در برخی نوشته‌های پیش گفته، در مورد تعالیم بهائی نظیر وحدت عالم انسانی ادعای نوآوری کرده است و آنها را بکر و بدیع خوانده، اما به همین گفته‌ خود وفادار نمانده است. او هنگامی که خواسته بهائیت را آیینی مانند سایر ادیان الهی پیشین معرفی کند، ناگزیر بحث وحدت اساس ادیان را مطرح کرده است. مطابق این تعلیم، جوهره‌ دین در بین ادیان الهی ثابت است و تنها احکام جزئی بین ادیان الهی، مطابق با نیازهای زمان تغییر خواهد کرد. صرف نظر از درستی یا نادرستی این نظریه، شاهد مثال ما آنجایی است که عبدالبهاء خواسته است به نمونه هایی از تشابه آیین بهائی با ادیان الهی قبل اشاره و اثبات کند که جوهره‌ دیانت بهائی، همچون جوهره‌ی ادیان پیشین است. در بیان این مثال‌ها، در کمال تعجب، عبدالبهاء وحدت عالم انسانی را دارای سابقه‌ی پیشین در ادیان گذشته معرفی کرده است.

او می‌نویسد: «اساسي كه جميع پيغمبران گذاشتند، آن اساس بهاءالله است و آن اساس وحدت عالم انساني است. آن اساس محبت عمومي است، آن اساس صلح عمومي بين دول است.» (عبدالبهاء، خطابات، ج۲ ص۲۸۶)

و یا: «امروز هركسي به وحدت بشر خدمت كند در درگاه احديت مقبول است؛ زيرا جميع انبياي الهي در وحدت عالم انساني كوشيدند و خدمت به عالم انساني كردند، زيرا اساس تعاليم الهي وحدت عالم انساني است. حضرت موسي خدمت به وحدت انساني نمود، حضرت مسيح وحدت عالم انساني تأسيس كرد، حضرت محمد اعلان وحدت انساني نمود. انجيل و تورات و قرآن اساس وحدت انساني تأسيس نمودند. شريعت الله يكي است و دين الله يكي و آن الفت و محبت است. حضرت بهاء‌الله تجديد تعاليم انبياء فرمود.» (عبدالبهاء، خطابات، ج۱ ص۱۸ و ۱۹)

شاید جناب عبدالبهاء فراموش کردند که در بیانات دیگری بدیع و بکر بودن این تعالیم را گفته اند؛ پس بکر و بدیع بودن این تعالیم را خود ایشان نقض می‌کند.

۴-          سابقه وحدت عالم انسانی

علاوه بر این که عبدالبهاء سخنان متعارضی در بکر بودن و نوآوری وحدت عالم انسانی در میان ادیان گذشته بیان کرده است، مطالعه‌ مستقل تعالیم ادیان پیشین نشان می‌دهد که عنوان این بحث یعنی وحدت بین انسانها و تمایل عمومی به صلح، در ادیان گذشته نیز مطرح بوده و قطعا در جامعه‌ ایران «مسموع بوده» است.

۴-۱-        مسیحیت:

در آیین مسیحیت احسان و دوستی و طلب خیر برای دیگران به زبان دیگری مطرح شده است:

«اي شنوندگان شما را مي‌گويم! دشمنان خود را دوست داريد. و با كساني كه از شما نفرت كنند، احسان كنيد. و هر كه شما را لعن كند براي او بركت بطلبيد و براي هر كه با شما كينه دارد، دعاي خير كنيد. و هر كه بر رخسار تو زند، ديگري را نيز به سوي او بگردان. و كسي كه رداي تو را بگيرد، قبا را نيز از او مضايقه مكن. هر كه از تو سؤال كند، بدو بده. و هر كه مال تو را گيرد، از وي باز مخواه. و چنان كه مي‌خواهيد مردم با شما عمل كنند، شما نيز به همان طور با ايشان سلوك نماييد؛ زيرا اگر محبان خود را محبت نماييد، شما را چه فضيلت است؟ زيرا گناهكاران هم محبان خود را محبت مي‌نمايند. و اگر احسان كنید با هر كه به شما احسان كند، چه فضيلت داريد؟ چون كه گناهكاران نيز چنين مي‌كنند….» (انجيل لوقا، باب ۲۶ آيه ۲۷ تا ۳۸)

۴-۲-        پیش بینی وحدت عالم انسانی در کلام زردشت

در كتاب مقدس زردشتيان آرزوي وحدت جامعه‌ نيكان بدين صورت بيان شده است:

«بشود كه ما با همه راستان كه در سراسر هفت كشور زمين هستند همكار و انباز باشيم. بشود كه آنها با ما و ما با آنها يكي باشيم. بشود كه همه با يكديگر محبّت و معاونت كنيم سراسر كردار نيكي كه از اين رو برآورده شود در گنجينه اهورا مزدا پذيرفته و جاودان خواهد ماند. (آخرين گهنبار ۱ و ۲)» (فاضل مازندرانی، امر و خلق، ج۳ ص۲۱۹، پاورقي به نقل از عبدالبهاء)

۴-۳-        در شعر سعدی

اين تعليم را شاعر شیرین سخن سعدی در قرن هفتم در زبان شعر بیان کرده است:

بنـي آدم اعضـاي يك پيکرنـد               كه در آفرينش ز يك گوهرند

چو عضوي به درد آورد روزگار       دگـر عضـوهـا را نمـاند قرار

تو كز محنت ديگـران بـي غمي                نشـايد كـه نامت نهنـد آدمـي

(سعدی، گلستان، باب اول، حکایت ۱۰)

و حالا اگر اعتقاد به وحدت عالم انسانی و طرح آن فضیلتی است، ملاحظه می‌کنیم که این فضیلت مربوط به آیین بهائی نخواهد بود.

۵-          تناقض میان ادعا و عمل در کتب بهائی

در این بخش جا دارد که به برخی از مطالبی که بر خلاف وحدت عالم انسانی در نصوص بهائی ملاحظه کردیم اشاره کنیم:

۵-۱-        بهاءالله و تعارض با وحدت عالم انسانی

۵-۱-۱-            جناب بهاءالله در ابتدای کتاب اقدس می‌نویسد: «هرکس موفق به شناخت او (بهاءالله) شد، به همه خيرها دست يافته است و کسي که از چنين شناختي محروم شد، از اهل گمراهي است، هرچند که همه اعمال را به جا آورد». (بهاءالله، اقدس ص۱)

۵-۱-۲-            و «در توقيعي خطاب به حاجي ميرزا آقاسي است: اتركوا التروك ولو كان ابوك، ان احبّوك اكلوك و ان ابغضوك قتلوك.» (از ترك زبانان دوري كن و فاصله بگير، اگر چه پدرت باشد كه اگر دوستت بدارد تو را خواهد خورد و اگر دشمن بدارد تو را خواهد كشت.) (فاضل مازندرانی، اسرار الآثار، ج ۲ ص ۱۵۴ (ذيل كلمه ترك)- به نقل از بهاءالله و به دیده‌ی تأیید)

این بیان که توهینی آشکار به انسان‌های ترک زبان است با سخنان پیش گفته‌ ایشان در لزوم وحدت میان تمام طوایف و ترک تمام تعصبات وطنی و اجتماعی و سیاسی و…. در تعارض جدی است. صرف نظر از این تعارض، وجود همین عبارت در کلام ایشان، با وجدان و سرشت آدمی ناسازگار است و از شنیدن آن، روح شنوندگان کسل می‌شود.

۵-۱-۳-            «اليوم هر نفسي بر احدي از معرضين من اعلاهم او من ادناهم ذكر انسانيت نمايد از جميع فيوضات رحماني محروم است، تا چه رسد كه بخواهد از براي آن نفوس اثبات رتبه و مقام نمايد.» (بهاءالله، بديع، ص۱۴۰)

از اين بیان معلوم مي‌شود كه وحدت عالم انساني در بهائیت يعني وحدت بهائي، ‌چرا كه در شأن غير بهائيان ذكر انسانيت نمي‌توان کرد. یعنی در دنیا انسان‌ها هیچ‌کدام رتبه‌ انسانیت ندارند و فقط تعداد کمی از مردم جهان که بهائی هستند، دارای مقام انسانیت هستند. این مسئله در برخی نصوص بهائی آن‌قدر پیشروی می‌کند که کسانی که از بهائیت اعراض کرده‌اند را «سنگ ریزه»، «بهائم» و «حرامزاده» خطاب کرده اند:

۵-۱-۴-            «احبائي هم لئالي الامر و مَن دونهم حُصاةُ الارض.»

ترجمه: دوستداران من درّ و جواهر و ما بقي ايشان سنگ ريزه‌هاي ارض خاكي‌اند. (اشراق خاوری، مائده آسماني، ج۴، باب ۷، مقام احبا الهی، ۳۵۳)

 

۵-۱-۵-            «اَلیَومَ بِنَصّ نقطه بیان (=یعنی سید باب) نفوسي كه از این امر بديع معرضند، از رداء اسميه و صفتيه محروم و كل از بهائم بين يدي الله محشور و مذكور.» (بهاء الله، بديع، ص۲۱۳)

کاش جناب بهاء الله به همین‌ها اکتفا می‌کرد و غیر بهائیان را تنها از دایره‌ی انسانیت خارج می‌نمود؛ نه اینکه پا را فراتر بگذارد و هر کس به آیین او ایمان نیاورد و فضایل او را انکار کند، حرام زاده خطاب نماید.

۵-۱-۶-            «تالله الحق! من ینکر هذا الفضل الظاهر الباهر المتعالی المنیر ینبغی له بان یسئل من امه حاله فسوف یرجع الی الجحیم»

ترجمه: «به خدا سوگند، هر کسی فضل آشکار و روشن و والا و درخشنده (=ادعای پیامبری و ظهوراللهی بهاءالله) را انکار کند، باید وضعیت خودش را از مادرش بپرسد و زود است که به آتش دوزخ درآید.» (اشراق خاوری مائده آسماني ج۴، باب یازدهم، منکرین امر الله،ص۳۵۵)

۵-۱-۷-            «اَنتُم يا اَحِبّاءَ اللهِ كونوا سَحابَ الفَضلِ لِمَن آمَنَ بِاللهِ و آياتِهِ و عذابِ المَحتومِ لِمَن كَفَرَ بِاللهِ و اَمرِهِ و كان مِن المُشركين»

ترجمه: ای محبان خدا (=ای بهائیان)، نسبت به کسی که به خدا و آیاتش ایمان آورده، ابر فضیلت باشید و نسبت به کسی که به خدا و امر او کفر ورزیده (=مخالفان بهائیت) و از مشرکان است؛ عذاب حتمی باشید. (بهاء الله، مجموعه الواح، ص۲۱۶)

۵-۱-۸-            مسئله تعارض با وحدت عالم انسانی در سایر بیانات پیشوایان بهائی آن قدر مشهود است که حتی در بیان وضع احکام هم شاهد آن هستیم. به عنوان نمونه بهاءالله دستور داده است فردی که خانه ای را آتش بزند، زنده زنده بسوزانند!

«مَن اَحرَقَ بَيتاً مُتِعَمِّداً فَاَحرِقوه» اگر يك نفر خانه‌ای را متعمدا آتش بزند خودش را آتش بزنيد. (بهاءالله، کتاب اقدس، ص ۵۶؛ اشراق خاوری،گنجینه حدود و احكام، ص۲۹۷)

۵-۱-۹-            اِعلَم بِاَنَّ اللهَ حَرَّمَ عَلَي اَحِبّاءِ اللهِ لِقاءَ المُشركينَ و المنافقينَ (بدان که خداوند ملاقات مشرکان و منافقان را بر محبان خداوند حرام نموده‌است.) (اشراق خاوری،مائده آسماني، ج۴،باب ۸، لوح مباهله،ص۲۸۰ )

۵-۱-۱۰-       «با نفوس معرض كه اعراضشان ظاهر شده معاشرت و تكلم و ملاقات جايز نه، هذا حكم قد نزل من سماء‌ ارادة آمر قديم» (اشراق خاوری،مائده آسماني، ج۸ ص۷۴، باب معاشرت با معرضين جايز نه.)

۵-۱-۱۱-       «بايد از معرضين در كل شئون اعراض نماييم و در آني مؤانست و مجالست را جايز نداريم كه قسم به خدا كه انفس خبيثه انفس طيّبه را مي‌گدازد چنان كه نارحطب يابسه را و حرّ ثلج بارده را.» (اشراق خاوری،مائده آسمانی، ج۸ مطلب ۵۳، ص ۳۹) «بر هرنفسی لازم است از انفس خبیثه مشرکه اجتنباب نماید » (همان)

۵-۲-           عبدالبهاء

جناب عباس افندي که در بیشتر بیانات خود از این تعلیم یاد می‌کرد و شعاری را از پدرش نقل می‌کرد که «همه بار یک دارید و برگ یک شاخسار» (عبدالبهاء، مكاتيب، ج۲ ص۱۶۳) در بخشهای دیگری از سخنان و نوشته‌های خود به مسیری دیگر می‌رود که به هیچ عنوان با تعابیری نظیر تعبیر فوق قابل جمع نیست. به چند نمونه توجه کنید:

۵-۲-۱-            «امروز جمعي بی‌خردان كه مانند حيوان اسير عالم طبيعت اند و از جهان الهي خبر ندارند با هر نفسي الفت كنند.» (اشراق خاوری، مائده آسمانی، ج۲ ص۳۶ به نقل از عبدالبهاء)

۵-۲-۲-            با شخص ظالم و يا خائن و يا سارق نمي‌شود مهرباني نمود. زيرا مهرباني سبب طغيان او مي‌گردد نه انتباه او، كاذب را آن چه ملاطفت نمايي بر دروغ مي‌افزايد» (عبدالبهاء، مكاتيب، ج۳ ص۲۱۱)

۵-۳-           شوقی افندی و مجازات طرد:

بر اساس تعالیم بهائی، هنگامی که یکی از اعضای بهائیت به دلایل مختلفی اقدام به اموری بر خلاف میل تشکیلات و رهبران بهائی انجام دهد و یا خارج از ضوابط تشکیلاتی اقدامی نماید و یا آن که علیه بهائیت سخنی بر زبان جاری کند و مخالفتی نماید، مشمول مجازات طرد، یعنی راندن از مجموعه‌ بهائیت می‌شود. این مجازات در دو مرحله و به تناسب میزان خطا بر فرد خاطی اعمال می‌شود.

نخستین مرحله طرد اداری نام دارد که به موجب آن، فرد طرد شده حق حضور در اجتماعات بهائی را ندارد و حق رأی و مشارکت در فعالیتهای گروهی بهائی از او سلب می‌شود. با این وجود، او همچنان از حقوقی مانند ارث بهره می‌برد و سایر بهائیان با او سخن می‌گویند و او حق دارد در کنار خانواده اش به زندگی ادامه دهد. (شوقی، توقيعات مبارکه، ۱۹۴۵تا ۱۹۵۲، ص ۹۴)

مرحله‌ دوم که مجازاتی بسیار سنگین است، طرد روحانی نام دارد و مخصوص کسانی است که علناً با تشکیلات بهائی یا رهبران آن مخالفت کنند. در این مرحله هیچ یک از بهائیان حق صحبت کردن با فرد خاطی را ندارند. حتی سلام کردن به او نیز جایز نیست. او از تمام حقوق اجتماعی خود محروم می‌شود و حتی خانواده‌ او نیز حق ندارند با او ارتباطی برقرار کنند. (همان؛ اشراق خاوری،مائده آسماني، ج ۸، مطلب ۹۴،ص ۷۴ باب معاشرت با معرضين جايز نه به تقل از بهاءالله؛ همو، رحيق مختوم، ج۱،ص ۷۰)

۶-                   دعواهای خانوادگی

در طی بررسی کتابهای بهائی این جمله جناب عبدالبهاء که از انصاف حرف می‌زند توجه هر خواننده را به خود جلب می‌کند:

«انصاف بايد داشت از نفسي كه در تربيت اولاد و عيال و آل عاجز مانده چگونه اميد تربيت اهل آفاق نماييم آيا در اين قضيه ذره‌ای شبهه و ترديد است؟» (عبدالبهاء، مكاتيب، ج ۲ ص ۱۸۲)

مقصود ايشان آن است كه هر گاه كسي نتواند از عهده تربيت خانواده خود برآيد مسلما نخواهد توانست از عهده تربيت و اصلاح انسانها در عالم برآيد.

و جناب بهاءالله مي‌گويد: «من لا ادب له لا ايمان له» (كسي كه از ادب بی‌بهره باشد از ايمان نيز نصيبي نخواهد داشت.) (بهاء الله،بديع، ص ۲۰۵)

در سخن ديگر ادب را وجه امتياز انسان بر حيوان معرفي مي‌كند و مي‌گويد: «ادب از سجيه‌ انسان است و به او از دونش ممتاز و هر نفسي كه به او فائز نشده البته عدمش بر وجودش رجحان داشته و دارد.» (بهاءالله، بديع، ص۲۰۳)

با این وجود متاسفانه در برخی کتابهای عبدالبهاء و پدرش شاهد ناسزاگویی‌هایی به برخی مخالفان ایشان هستیم. مخالفانی که از قضا، رهبری ایشان در مقطعی به عهده‌ برادر بهاءالله و در مقطع دیگر بر عهده‌ برادر عبدالبهاء است.

۶-۱-            توهین جناب بهاء الله به برادر

بهاءالله نيز برادرش ميرزا يحيي صبح ازل را الاغ مي‌خواند: «قل يا ايها الحميرحق آن چه بفرمايد حق است و به كلمات مشركين باطل نشود» (همو، بديع، ص۱۷۴) و باز در در مورد شخص ازل مي‌نويسد: «و معرض بالله چون توقف نمود و از صراط لغزيد و در همان حين هيكلش از قميص انساني خارج و به جلود بهائم ظاهر و مشهود گشت.» (همان، ص۱۱۰)

از سوی دیگر، بهاءالله باری شكوه و شكايت مي‌كند كه چرا برادرش وي را به اندازه نطفه گاو هم به حساب نمي‌آورد: «ملاحظه نما كه چقدر غافلند اين نفوس كه شمس معاني (=بهاءالله) با منتها علوّ عظمت و جلال از افق حقيقت طالع و مشرق شده، او را به قدر ما يظهر من صلب البقر هم ندانسته اند. بگو لعنت بر شما و بر حيای شما!» (بهاء الله، بديع، ص۱۷۲)

بهاءالله نيز در مقام پاسخ گويي بر مي‌آيد و چون سال‌هاي سال با برادرش آشنا بوده و به مقامش عرفان پيدا كرده، در الواح و آثار و مراسلات صادره به رموز و اشارات، القابي از قبيل مشرك بالله، و عجل (گوساله) (مازندرانی، اسرار الآثار، جلد ۴) و طاغوت( همان، ج۴ ص ۲۷۷) و شيطان (همان ج۱، ص۴۹) و ابليس و بركه فتنه خبيثه و طنين ذباب (=مگس) (همان، ج۳ ص ۲۶۸) وامثال آن ايشان را مفتخر مي‌فرمايند.

۶-۲-           توهین های جناب عبدالبهاء به عمو و برادر

۶-۲-۱-            عباس افندي به پیروی از پدر به عمویش مي‌نويسد: «اگر جمال قدم تو را خطاب فرمايد كه مركز ميثاق مرا و فرع منشعب از اصل قديم مرا و منصوص كتاب مبين مرا و مبیّن كتاب را چگونه عجل (گوساله) خواندي اي يحيي حيائي چه جواب خواهي داد؟» (، عبدالبهاء، مكاتيب، ج۱ ص۲۷۱)

 

۶-۲-۲-            عبدالبهاء نيز از آن جا كه فرزند خلف اين خاندان است؛ رفتار پدر و عمويش را پيش گرفته و با برادرش محمد علي افندي آن چنان روش و سلوك ناستوده‌ای پيش مي‌گيرد كه يقينا دو برادر فهمیده و با شعور این کار را نمی‌کنند.

او در هنگامی که به واسطه‌ سعایت محمدعلی افندی در زندان عثمانی گرفتار شده است در مورد برادرش می‌نویسد: «الهی الهی، تری عبدک المظلوم بین مخالب سباع ضاریه و ذئاب کاسره و وحوش خاسره.» (عبدالبهاء، الواح وصايا، ص۹)

ترجمه: خدایا خدایا، می‌بینی بنده‌ی مظلومت را که در چنگال حیوانات وحشی و تجاوزکار و گرگهای درهم شکسته و وحشیان خسارت دیده گرفتار شده است.

ايشان همچنین از برادرش محمد علي افندي با القابي نظير «پشه و سوسك و كرم خاكي و خفاش و جغد و كلاغ» و ياد مي‌كند. (عبدالبهاء، مكاتيب، ج۱ ص۴۴۲ و ۴۴۳؛ همان، ج۲ ص۲۳۴)

اگر بهاءالله نتواند با ميرزا يحياي نوري كه برادرش مي‌باشد اتحاد كند چگونه می‌خواهد در عالم وحدت عالم انسانی ایجاد کند؟

عبدالبهاء که مي‌گويد با تمام اهل آفاق بايد اتحاد و اتفاق كرد؛ برای این رفتارهایش چه توجیهی خواهد داشت؟

رفتار نازيبا و وجود نفاق و دوئيت‌هاي بين عباس افندي و محمد علي افندي كه هر دو فرزندان جناب ميرزا به شمار مي‌آيند نشان دهنده اين واقعيت است كه نه تنها جناب بهاءالله قادر به تربيت فرزندان خود، به آن نحو كه رشته يگانگي ايشان پاره نشود، و دشمنان خوني يكديگر نگردند نبوده است، بلكه از عدم توانایی جناب عبدالبهاء نيز حكايت مي‌كند كه نتوانسته است لااقل بين خـود و بـرادرش اتحاد و اتفـاق ايجاد كـند.

همه ما می‌دانیم که رعايت ادب و تربيت دركلام وسخن گفتن از ابتدايي‌ترين مسائلي است كه بايد هر انسانی آن را سرلوحه رفتارهای خود در زندگی قرار دهد که گفته اند: «ادب مرد به ز دولت اوست.»

منظور ما نیز از نقل اين اختلافات و تعارفات خانوادگي بازگو كردن اين حقيقت است كه بسياري از تعاليم و سخنان رهبران بهائي، بلند پروازي صرف است و در مقام عمل، رهبران این آیین نتوانسته اند به تعالیم خود پایبند باشند و وحدت عالم انسانی را با مختصاتی که در ابتدای این نوشتار به آن اشارت رفت، لا اقل به نزدیکترین افراد خانواده‌ی خود ساری و جاری کنند. بگذریم از آن که به ادعای خود ایشان، کسی که نتواند فرزندان و اهل و عیال خود را تربیت کند، شایسته نیست ادعای تربیت کل عالم نماید.

۷-                   جسارت به علما و شیعیان

توهین‌ها و ناسزاگویی‌های رهبران بهائی که قطعا بر خلاف ادعای وحدت عالم انسانی است، به اختلافات خانوادگی ختم نمی‌شود. متأسفانه این رهبران، رفتار ناشایست خود را آنقدر پیش می‌برند که دامن علما كه محترم‌ترين گروه مردم هستند را در بر می‌گیرد. مثلا در موارد عديده‌ای ايشان را «هَمَجٌ رِعاعٌ» (=حشراتي كه به گرد سر حيوانات در گردشند) و «خَراطين ارض» (=كرم‌هاي زير زميني) مي‌خواند. (بهاءالله، ایقان، ص۶۷ و ۱۹۱) شيخ محمد باقر اصفهاني را كه از علماي بزرگ عهد قاجار به شمار مي‌آيد، «ذئب» (گرگ) و مير محمد حسين امام جمعه اصفهان را «رقشا» (مار خوش خط و خال) خوانده است (شوقی، قرن بديع، ص ۴۳۸). شيخ عبدالحسين شيخ العراقين اصفهاني كه به تصديق بهائیان، جميع بزرگان و علماي عراق از وي احترام مي‌نمودند و فوذي فوق العاده داشت، به «شيخ خبيث» ملقب کردند (اشراق خاوری، رحيق مختوم، ج۲،ص۶۴۲) و مرحوم آیت الله سيدصادق طباطبايي را به نقل از باب «كاذب ارض طاء» (=دروغگوی بزرگ طهران) قلمداد کردند؛ چرا که از نظر ایشان، فتوایش ظالمانه بوده است. (شوقی، قرن بديع، ص ۴۶۲)

زماني اين چنين به همه علما جسارت مي‌ورزند كه «حضرات علما آخور را ديدند ولي آخر را نديدند!» (اشراق خاوری، مائده آسماني، ج۵، ص۱۹۷) و باز هم ايشان ـ عبدالبهاء ـ در همان كتاب ـ مي‌نويسد:

«اين قوم خويش را علماي دين مبین و حامي ‌شرع متين و جانشين سيد المرسلين مي‌شمرند و چون ثعبان بدكيش بيگانه و خويش را نيش زنند و چون مار و عقارب اباعد و اقارب را مي‌گزند. و بنياد رحمان براندازند و بنياد عدل و داد را ويران كنند و به زبان از خشية الله دم زنند چون گرگان خونخوار اغنام الهي را بدرند و دعواي شباني كنند وچون دزدان راه قطع طريق و سد سبيل نمايند و قافله سالاري خواهند، در مجالس علم، ابكم و اصمّ نشينند و در برهان و بيان لال گردند و به ضرب سياط و چوب وچماق اثبات مدعا خواهند. چون به عمائم نگري هر يك چون جبل ابی‌قبيس بلند و چون به فضائل نگري هر يك اجهل از انعام و بهيم» (اشراق خاوری، مائده آسماني، ج۵ ص۱۹۲)

لازم به یادآوری است كه ايشان شيعيان مسلمان را هم جزء مشركين مي‌دانند. چنان كه بهاء الله در جاهای مختلف می‌گوید: «لعمرالله حزب شیعه از مشرکین از قلم اعلی در صحیفه حمراء مذکور و مسطور» (اشراق خاوری، مائده آسماني، ج ۴، باب هشتم، ص۱۴۰)

 

۸-                   نتیجه‌ها:

نتایج ذیل با توجه به تحقیق انجام شده قابل ذکر است:

۱-    بهائیان دارای تعالیمی هستند که ادعا می‌کنند جدید و بکر است. از جمله این تعالیم وحدت عالم انسانی است که در ظاهر قرار است صلح و دوستی میان همه انسانها را برای بشر به ارمغان می‌آورد و هر خواننده و شنونده ای را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

۲-    با مراجعه به تعالیم سایر ادیان الهی پیشین و همچنین با نگاهی به گزارش‌های رهبران بهائی از تعالیم پیامبران گذشته، در می‌یابیم که ادعای بکر بودن این تعالیم و بی سابقه بودن آن در میان امت‌ها و ملت‌های پیشین، ادعایی نادرست است.

۳-    با مطالعه‌ سایر تعالیم رهبران بهائی به نظر می‌رسد که ایشان در مسأله‌ وحدت عالم انسانی دچار سردرگمی شده اند. از طرفی شعار وحدت عالم انسانی سر داده اند، دستور داده اند که اعتقادات افراد، باعث جدایی آنان از وحدت عالم انسانی نیست، دستور رحمت و رأفت با تمام انسانها را صادر کرده اند و… و از طرف دیگر، مخالفان خود را به انواع نسبت‌های ناروا نواخته اند و هنگامی که وارد فضای تشریع شده اند، احکامی مانند سوزاندن مجرم و یا طرد اداری و روحانی وضع کرده اند که علاوه بر مخالفت صریح با دستورات قبلی در زمینه‌ی وحدت عالم انسانی، با اصول اولیه‌ قانون گذاری و مجازات مانند تناسب داشتن مجازات با جرم، در تعارض است. در واقع نمی‌توان پذیرفت که آیینی از سوی خداوند، برای هدایت بشر آمده است، در تعالیم خود دچار چنین تعارضات درونی باشد.

۴-    تعارضات درونی بهائیت در مسأله‌ وحدت عالم انسانی تنها به گفته‌های رهبران بهائی و احکام آن ختم نمی‌شود. رهبران بهائی به هنگام بروز اختلافات خانوادگی نیز بدترین ناسزاها را نثار نزدیکترین افراد خود کرده‌اند. آن هم به دلیل آن که در مسأله‌ رهبری بهائیت با آنان دچار اختلاف بوده اند.

۵-    رهبران و مبلغان بهائی با توهین کردن، دشنام دادن و نفرت پراکنی علیه مخالفان خود مانند دانشمندان شیعی، بار دیگر اجرایی بودن وحدت عالم انسانی در ظرف تعالیم بهائی را زیر سؤال برده اند. این دشنام‌ها و تکفیرها در ادبیات بهائی، به دانشمندان شیعه ختم نمی‌شود و بعضاً کل شیعیان را فرا می‌گیرد.

 

منابع:

۱)      قرآن کریم

۲)      انجیل

۳)       اشراق خاوری عبدالحمید، مائده آسماني جلد۲ و ۴ و ۵ و ۸، ۱۲۹ بدیع، تهران: مؤسسه‌ی ملی مطبوعات امری

۴)       اشراق خاوری عبدالحمید، رحيق مختوم، تهران: لجنه آثار امری ۱۰۳ بدیع

۵)       اشراق خاوری عبدالحمید، گنجینه حدود و احكام، تهران: بی تا، بی نا

۶)       بهاءالله میرزا حسینعلی، اقدس، ۱۹۹۵، حیفا: مرکز جهانی بهائی

۷)       بهاءالله میرزا حسینعلی، ایقان، ۱۵۵ بدیع، آلمان: مؤسسه ملی مطبوعات بهائی آلمان، هوفمایم

۸)       بهاءالله میرزا حسینعلی، بديع، بی جا، بی تا، بی نا.

۹)       سعدی، گلستان

۱۰)                        شوقی، توقيعات مبارکه ۱۹۴۵تا ۱۹۵۲، ۱۲۵ بدیع، تهران: مؤسسه ملی مطبوعات امری

۱۱)  شوقی، قرن بديع، ۱۹۹۲، کانادا: مؤسسه معارف بهائی به لسان فارسی

۱۲)  عبدالبهاء عباس افندی، خطابات، جلد ۱، ۱۳۴۰ قمری، مصر: فرج الله ذکی

۱۳)  عبدالبهاء عباس افندی، خطابات جلد ۲، ۱۲۷ بدیع، تهران: مؤسسه ملی مطبوعات امری

۱۴)  عبدالبهاء عباس افندی، مكاتيب جلد اول، ۱۹۷۹ میلادی، ایلینویز – آمریکا: انتشارات بهائی

۱۵)  عبدالبهاء عباس افندی، مكاتيب جلد دوم، ۱۹۸۴ میلادی، بریتانیا: ریچارد کلی.

۱۶)  عبدالبهاء عباس افندی، مكاتيب جلد سوم، ۱۴۹ بدیع، لانگن هاین – آلمان، لجنه‌ی ملی نشر آثار امری به لسان فارسی و عربی

۱۷) عبدالبهاء، خطابات مبارکه حضرت عبدالبهاء در اروپا و آمریکا (خطابات بزرگ)، ۹۹ بدیع، بی‌جا، بی‌نا

۱۸) عبدالبهاء، الواح وصایا، نوامبر ۱۹۶۰، محفل روحانی ملی بهائیان پاکستان، مطبعه‌ی استرلینگ گاردن‌رود.

۱۹)  فاضل مازندرانی اسدالله، اسرار الآثار، جلد اول و دوم، ۱۲۴ بدیع، تهران: موسسه ملی مطبوعات امری

۲۰)   فاضل مازندرانی اسدالله، اسرار الآثار، جلد سوم و چهارم، ۱۲۹ بدیع، تهران: موسسه ملی مطبوعات امری

۲۱)  فاضل مازندرانی اسدالله، امر و خلق جلد سوم، ۱۴۲ بدیع، لانگهاین – آلمان غربی، لجنه‌ی ملی نشر آثار امری به زبانهای فارسی و عربی

 

[۱] – پژوهشگر حوزه دین