پس از عبور از موج فراگیر جهانی کرونا که تعطیلی تمامی مراکز فرهنگی و غیرفرهنگی را به دنبال داشت، سی‌وسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، پس از غیبتی دوساله در ماه‌های آغازین قرن پانزدهم شمسی، درهای خود را به روی مشتاقان کتاب گشود. این نمایشگاه مانند سال‌های قبل فرصتی بود برای بهائی‌پژوهی و بهائی‌شناسی تا تجدید دیداری داشته باشد با مخاطبان خود در سراسر ایران و حتی بعضی مخاطبان خارجی و مهمانان از کشورهای دیگر. گزارش کوتاهی در اینجا از این حضور تقدیم می‌شود. نخست تشکر می‌کنیم از خوانندگان گرامی، بازدیدکنندگان و همۀ عزیزانی که به هر دلیل نتوانستیم در خدمت آنان باشیم یا فرصت کامل برای گفت‌وگو با آنان به دلیل زمان کوتاه نمایشگاه و برخی محدودیت‌های دیگر دست نداد و از آنان دعوت می‌کنیم هر زمان که مایل بودند مطالب خود را از طریق تماس حضوری یا تلفنی با دفتر مؤسسه، یا ارتباط مجازی از طریق وبسایت یا صفحات مجازی با ما در میان گذارند.
۱- می‌توان ادعا کرد که نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران بزرگ‌ترین رویداد فرهنگی نه‌تنها در تهران و ایران، بلکه در منطقه است. بسیاری از افرادی که به فعالیتی فرهنگی مشغول هستند، تلاش می‌کنند تا در نمایشگاه کتاب شرکت کنند و از آخرین دستاوردهای فرهنگی منتشرشده آگاهی یابند و استفاده کنند. این مهم البته زحمت زیادی را در سراسر سال می‌طلبد، چراکه ضوابط و مقرراتی که به ناشران اجازۀ حضور در نمایشگاه کتاب را می‌دهد، نیازمند فعال بودن ناشر در طول سال است تا وزارت ارشاد صلاحیت ناشر و مؤسسه فرهنگی را برای حضور در نمایشگاه احراز کند و مؤسسه با پشتوانه تلاش‌های چاپ و نشر فرهنگ مکتوب خود در پانزده‌ساله گذشته، این صلاحیت را احراز نمود.
۲- از اهداف حضور در نمایشگاه عرضۀ پژوهش‌ها و محصولات تولیدشده برای مخاطبان علاقه‌مند به تحقیق در موضوع بهائیت بود تا بدین ترتیب در خدمت افرادی باشیم که ممکن است تلاش‌های ما برای آنان مفید باشد و بتوانند کتاب‌های مطلوب خود را پیدا کنند، یا در تدوین رساله‌های دانشگاهی خود در این زمینه از راهنمایی کارشناسان ما بهره‌مند شوند. به همین دلیل، فروش کتاب هدف اصلی ما نبود، بلکه ارائۀ محصولات فرهنگی مکتوب به جامعۀ عزیزمان هدف مهم‌تری بود که به دنبال آن بودیم.
ما با حضور خود در نمایشگاه نشان دادیم که پاسخگو هستیم و می‌توانیم از مباحث مطرح شدۀ خود دفاع نماییم. اگر کسانی سؤالاتی در موضوع بهائیت یا موضوعات مرتبط با آن داشته باشند، تا آنجا که از دست ما برآید، حاضر به گفت‌وگو هستیم و مطالبی را که تاکنون آماده کرده‌ایم، با افتخار به جامعه ارائه می‌کنیم تا بتوانیم گره‌ها و مسائل ذهنی افراد در این موضوع‌ها را حل کنیم.
به همین منظور ما در سه بخش نمایشگاه حضور پیدا کردیم: پایگاه خبری بهائی‌پژوهی و مجله بهائی‌شناسی در بخش مؤسسات شرکت کرد و غرفه داشت، انتشارات گوی در بخش ناشران عمومی شرکت کرد و منشورات بهائی پژوهی را عرضه نمود و گلخونه، بخش کودک انتشارات گوی، نیز در بخش ناشران کودکان برای اولین بار شرکت کرد و غرفه‌ای را در آن بخش به خود اختصاص داد تا منشوراتی را متناسب با کودکان عرضه نماید. در بخش کودکان نیز تجربه‌های خوبی را کسب کردیم که در جای دیگری می‌توان به بررسی آن پرداخت.
۳- بهائی‌پژوهی سالیانی است با خرسندی میزبان عزیزانی علاقه‌مند به پژوهش دربارۀ آموزه‌های بهائیت از پنجره تحقیق و تدقیق و پژوهش‌های آکادمیک دربارۀ این آیین بوده است، امسال نیز علاوه‌بر عرضه کتب جدید خود در این عرصه، زمان‌هایی را با کارشناسانش به پذیرایی و گفت‌وگو در غرفه خود در راهروی ۲۵ و عرضه کتاب‌ها در راهروی ۲۱، در نشر گوی، اختصاص داد و در فضای محبت و صمیمیت، دستاوردهای خود را بدون هیچ چشم‌داشت و شائبه مادی به علاقه‌مندان عرضه نمود و به‌ویژه با هموطنان بهائی و افرادی که با این موضوع درگیر شده بودند، مجال گفت‌وگوی حضوری یافت. این فرصت مبارک تا انتهای نمایشگاه ادامه داشت و بار دیگر از همه هموطنان بهائی دعوت شد در غرفه بهائی‌پژوهی حضور یابند و دست دوستی بگشایند و از دستاوردهای پژوهشی بهره برگیرند.
۴- گفت‌وگو با دوستان و عزیزان و هموطنان گرامی که با بهائیت ارتباطی دارند، به‌صورت چهره‌به‌چهره یکی از قابلیت‌ها و فرصت‌های نمایشگاه بود که به‌گونه‌ای راحت‌تر امکان درک متقابل از موضوعات فراهم گردید. در غرفه‌هایی که در بخش ناشران عمومی و مؤسسات داشتیم، افراد بسیاری حضور یافتند و سؤالات و مسائل خود را در موضوع بهائیت با ما در میان گذاشتند و بسیاری نیز راه ارتباطی با ما را گشودند تا فرصتی مناسب‌تر و وسیع‌تر برای گفت‌وگو و تبادل نظرات دربارۀ بهائیت را داشته باشند.
۵- شناختن جو جامعه و خصوصاً مخاطبانی که ما برای خود تعریف کرده‌ایم و برای آنان مطالب خود را آماده و منتشر می‌کنیم، از اهداف مهم دیگری بود که حضور در نمایشگاه کتاب برای ما فراهم نمود. به‌این‌ترتیب توانستیم نیازسنجی، مخاطب‌شناسی و برنامه‌ریزی برای آینده انجام دهیم تا متناسب با مخاطبانی که به ما مراجعه می‌کنند، مطالب موردنیاز آنان را تهیه کنیم.
در نمایشگاه کتاب ما به‌صورت عمده با سه گروه از افراد مواجه شدیم.
الف. محققان و اندیشمندانی که تحقیقاتشان به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم به بهائیت مرتبط بود و خصوصاً از کتاب‌های تحقیقی ما در این موضوع استقبال می‌کردند و بعضی نیز درخواست موضوع تحقیق در این حوزه را داشتند.
ب. گروه دوم افرادی بودند که یا خود تحت تبلیغ بهائیت قرار گرفته بودند یا افرادی را از آشنایان‌شان می‌شناختند که آنان تحت تبلیغ قرار گرفته بودند. این گروه افراد نیز مایل بودند پاسخ شبهات و سؤالات خود یا آشنایان خود را از ما دریافت کنند یا اطلاعاتی کلی از بهائیت به‌دست آورند. این گروه نیز از کتاب‌های مختصرتر ما استقبال می‌کردند.
ج. گروه سوم بهائیانی بودند که در غرفه حاضر می‌شدند و مسائل مختلفی را با ما در میان می‌گذاشتند. بعضی از آنان از حضور ما انتقاد می‌کردند و از این حضور خرسند نبودند و مایل بودند که ما در نمایشگاه شرکت نمی‌کردیم. بعضی خواستار تریبونی بودند که بتوانند سخنان خود را بزنند. ما با روی باز از اینان استقبال می‌کردیم و به گفت‌وگو می‌پرداختیم و آمادگی خود را برای در اختیار قرار دادن تریبونی به آنان اعلام می‌کردیم تا بتوانیم با یکدیگر در حضور افراد مختلف گفت‌وگو داشته باشیم، درنهایت ایشان با خرسندی غرفه ما را ترک می‌کردند. ما پیش از این نیز در سایت بهائی‌پژوهی این امکان را فراهم کرده بودیم که بهائیان و تمامی اعضای سایت نظرات خود را به‌صورت آنلاین درج کنند و از این طریق گفت‌وگوهای فراوانی در فروم‌های سایت انجام شد. یکی از نمونه‌های آن مناظرات و گفت‌وگوها، در کتاب «بهائیت و آرمان‌های ادیان، دو مناظرۀ مکتوب» چند سال قبل منتشر شده است.
۶- یکی از مهم‌ترین اهدافی که ما از حضور در نمایشگاه کتاب به دنبال آن بودیم، ارتباط با دوستان و همکاران فرهنگی است. آنان نیز به دنبال این هدف هستند که مطالب مناسبی را برای مطالعۀ افراد علاقه‌مند به خواندن کتاب، ارائه دهند و تلاش می‌کنند تا میراث مکتوبی را برای جامعه عزیز به یادگار گذارند. دیدار با ناشران گرامی در غرفه‌های کوچک و بزرگ که هریک مشعلی را به‌منظور عرضه علم و ادب و تاریخ و هنر و شعر و میراث فرهنگی به جامعه ـ علی‌رغم همه مشکلات اداری و اقتصادی و … ــ روشن نگه داشته‌اند، مبارک بود. به‌هرحال ارتباط با ناشران شرکت‌کننده در نمایشگاه کتاب و گفت‌وگو در راستای هدف مشترکی که همگی ما در اعتلای فرهنگ و اندیشۀ جامعۀ ایران داریم، افق‌های تازه و مفیدی را فرا روی ما باز نمود. با اینکه مشکلات اقتصادی، ناشران و مردم عزیز را در تنگنا قرار داده است، ولی اینکه آنان، هدف ارزشمند خود را رها نکرده و در پی آن هستند، مایۀ دلگرمی بود.
۷- شرکت نویسندگان و پژوهشگرانی که پیش از این با آنان ارتباط برقرار کرده بودیم و توانسته بودیم مطالب و مقالات و نوشته‌های ارزشمندی را از آنان دریافت و منتشر کنیم، از نکات مثبت دیگری بود که در نمایشگاه برای ما حاصل شد. خوشبختانه ما در نمایشگاه پذیرای چندین شخصیت مختلف بودیم. برای مثال، جناب آقای دکتر تفرشی تشریف آوردند و زمانی را با گفت‌وگوی با ایشان سپری کردیم و نکات خوبی را در تأیید کارهای تحقیقاتی‌مان از ایشان شنیدیم. ما این توفیق را داشتیم که در شمارۀ پنجم فصلنامه مصاحبه‌ای با ایشان در موضوع بهائیت انجام دهیم و آن را منتشر کنیم. همچنین جناب آقای زینعلی هم تشریف آوردند که هم‌زمان در خدمت هر دو بزرگوار بودیم. با ایشان نیز قبلاً مصاحبه‌ای انجام داده بودیم که در شمارۀ هجدهم فصلنامۀ بهائی‌شناسی منتشر شده است و مطالب قابل‌توجهی را ذکر کرده بودند. علاوه بر پژوهشگران و شخصیت‌هایی که پیش از این خدمت آنان رسیده بودیم، افراد فرهیختۀ دیگری نیز در غرفه حضور یافتند و علاوه بر مشاهده و مطالعۀ محصولات، باب ارتباط با آنان باز شد که امیدواریم سرآغازی باشد برای استفاده از علم و دانش و توانایی‌های آنان در راستای گسترش و پیشرفت هرچه بیشتر در تحقیقات خود.
۸- از رخدادهای خوب در نمایشگاه که فرصت بسیار خوبی را برای ما فراهم کرد، ارتباط با چندین خبرگزاری بود. ما این فرصت را پیدا کردیم تا با چند خبرگزاری پرمراجعه گفت‌وگو کنیم. اینان از حضور ما گزارش تهیه و در خبرگزاری‌های خود منتشر کردند، ازجمله، خبرگزاری ایبنا، خبرگزاری فارس، رادیو نمایشگاه و… در یکی از گزارش‌ها عبارت «تنها و متخصص‌ترین غرفه در موضوع بهائیت» در توصیف غرفۀ بهائی‌پژوهی ذکر شد که نشان می‌دهد تا حدی به این هدف خود که انجام کار تحقیقی تخصصی در این موضوع است، دست پیدا کرده‌ایم.
۹- خوشبختانه در روز دوم نمایشگاه از کتاب جدید این مؤسسه «بهائیت در تحقیقات دنیس مک‌اوئن» که بعد از ۱۵ سال عضویت فعال در تشکیلات بهائی، مجبور به استعفاء و ترک بهائیت شد، در سرای اهل قلم رونمایی شد که موردتوجه اصحاب رسانه و پژوهشگران قرار گرفت. در این کتاب پس از معرفی مفصل او و دیدگاه‌هایش در فصل اول، چندین مقاله از او در موضوع بهائیت ترجمه شده است. گزارش رویداد رونمایی از این کتاب در بخش دیگری از این فصلنامه آمده است.
۱۰- اگرچه به دلیل مشکلات اقتصادی بازار نشر گرفتار رکود بود ولی رئیس نمایشگاه از فروش ۲۱۱ میلیارد تومانی کتاب در بخش مجازی نمایشگاه خبر داد و اگر مشکلات اقتصادی مردم نبود، این رقم بسیار افزون‌تر می‌بود. از مشاهداتی که انسان را دلتنگ می‌کرد، این بود که بسیاری از شرکت‌کنندگان در نمایشگاه، برخلاف سال‌های قبل که نمایشگاه به‌صورت حضوری برگزار می‌شد، اکثراً با دست خالی باز می‌گشتند یا حداکثر یکی دو کتاب کوچک از نمایشگاه تهیه کرده بودند. این موضوع از وجود مشکلات اقتصادی در کل جامعه خبر می‌دهد که البته نکتۀ پنهانی نیست و متأسفانه غالباً با آن درگیر هستیم. درنتیجه از طرفی وجود مشکلات اقتصادی مردم و از طرف دیگر افزایش شدید قیمت کتاب به دلیل افزایش قیمت کاغذ و چاپ، همه و همه دست‌به‌دست هم داده‌اند تا خریدار کتاب کم شود. در این میان البته مسائل دیگری همچون استفاده از فضای مجازی نیز وجود دارد که به این موضوع دامن زده و در کل باعث شده است که انتشار کتاب معمولاً سود چندانی برای ناشران نداشته باشد. به همین دلیل هم تعداد زیادی از ناشران جدید و قدیمی در نمایشگاه حضور پیدا نکردند و چه بسا به‌طور کامل کار خود را تعطیل کرده‌اند. بااین‌حال، جای شکر دارد که با وجود تمام این مسائل، هنوز ما حیات خود را در این فضا حفظ کرده و فروش نسبتاً خوبی از محصولاتمان را داشتیم.
۱۱- از فرصتی که در نمایشگاه پیش آمد تا پذیرای عزیزان باشیم بسیار خرسندیم و از عزیزانی هم که به ما کمک کردند تشکر می‌کنیم. بار دیگر تأکید می‌کنیم که پس از نمایشگاه نیز همچنان در خدمت عزیزان پژوهشگر و بهائیان غیرمتعصب و متحری حقیقت در مؤسسه و سایت بهائی‌پژوهی هستیم تا راه پژوهش و تحقیق و علم، بر فراز باقی بماند.
