انتصاب میرزا اسدالله دیان به مسئولیت کتابت آثار صبح ازل (۴)

الله ادین

بسم الله الدین ذی الدیانین. بسم الله ذی الدیناء.

قد نظرت الی الواح ابد، بما قد طرز من انوار تجلّی الله جل و عز، فللّه الحمد کما هو اهله و مستحقّه، حیث قد صعدت فی عرفانک ربّک الی افق لایدرکه غیره، و اجبناک فی ما ذکرت فی الواح متطرّزات، و جعلناک ملکاً لتحدثّن بما تحکی المرآت الازلیة عن مجلّیها، و لتراقبنّ ان لایخطر بقلبها ما تخمد به نار فؤاده، و لتکونن له و لما یرید ان یبلغ کلاً فی ذکر الله حفّاظاً جمیلاً، و احفظه ثم نفسک ان لایحط علمه و لا علمک بحزن، و لتذکرونّ ادلاء الله تذکیراً جمیلاً و قدّرنا لک فی الکتاب ما تطلعنّ به فی الکتاب حتی حین.[۱]

بخشی از توضیح ناشر:

[این لوح] به «الله ادین» آغاز شده، خطاب به میرزا اسدالله دیان است[۲] که به او می­نویسد: «الواح ابد را که به انوار تجلی خداوند زینت شده بود، دیدم[۳] و شکر خدا را که تو در عرفان پروردگارت به جایی رسیده­ای که جز خداوند کسی واقف بر آن نیست و ما پاسخ آنچه در الواح ذکر نموده بودی، دادیم و تو را ملکی قرار دادیم که آنچه را مرآت ازلی از مجلی­اش حکایت می­کند، خبر بدهی» و ضمن تأکید در مراقبت از او، می­نویسد او و آثاری را که می­خواهد به مردم برساند، نیکو حفظ کند و باز نگاه‌داری وی و سپس حفظ نفس خودش را که اندوهگین نشوند، امر داده و می­گوید ادلاء خداوند را به نیکویی یاد کنند. [۴]

بنا به نقل ازلیان، میرزا اسدالله خویی ـ که از سوی باب به لقب «دیّان» خوانده می­شد ـ کاتب صبح ازل قرار داده شد.[۵] این لوح نیز گویای مقام یادشده برای دیّان است. وی در زمان اقامت صبح ازل در بغداد خود را من یظهره الله خواند و از سوی صبح ازل طرد شد. صبح ازل که کتاب مستیقظ را در رد رعاوی دیان نگاشته بود، بخشی از همین لوح را در آن کتاب آورده و آن را خطاب به «اسدالله المدّعی» یاد کرده است.[۶] وجود اصل این لوح به خط باب، اصالت رونوشت صبح ازل در مستیقظ را نتیجه می­دهد.

[۱]. [قمرتاج دولت‌آبادی و محمّدصادق ابراهیمی.] قسمتی از الواح نقطه­ی اولی و آقا سیّد حسین کاتب، صص ۹ و ۱۰٫

[۲]. توضیح ناشر: «دیان» و «ادین»، هردو عدداً با «اسد» برابر و مراد «میرزا اسدالله تبریزی» است. این شخص بعداً، یعنی در اواسط ایام اقامت بابیه در بغداد، مدعی شد که موعود بیان است و صبح ازل کتاب معروف مستیقظ را در رد او نوشت.

[۳]. توضیح ناشر: چون جمع اعداد حروف ابد ۷ است، ممکن است مقصود هفت لوح بوده که وصول آ­نها را اعلام نموده و نیز ممکن است مراد الواح سال هفتم بوده باشد.

[۴]. [قمرتاج دولت‌آبادی و محمّدصادق ابراهیمی.] قسمتی از الواح نقطه­ی اولی و آقا سیّد حسین کاتب، مقدمه­ی ناشر، ص ت.

[۵]. میرزا آقاخان کرمانی و شیخ احمد روحی، هشت بهشت، ص ۲۸۳٫

[۶]. میرزا یحیی صبح ازل، مستیقظ، صص ۳۸۴ و ۳۸۵٫