دکتر عبدالحسین فخاری

پژوهشگر حوزه دین

 

کلید واژه‌ها:

تبشیر، کلاس‌های روحی، برنامه‌های توسعه اجتماعی اقتصادی، حضور در مؤسسات بین‌المللی، تبلیغ انتحاری

 

چکیده

تبهیه به معنای بهائی‌سازی، اصطلاحی است که با توجه به رفتار بهائیان در تبلیغ و کوشش برای بهائی کردن افراد مختلف بیان شده است. تبلیغ آیین بهائی، عنصرى اصلی در اعتقادات بهائیت است. این کار از طرق مختلف مثل پیام‌هاى بیت‌العدل، اقدامات مشاوران قاره‌اى، نقشه‌‌های زمان‌دار، دارالتبلغ بین‌المللى، كلاس‌هاى روحى و اخیراً با برنامۀ گفت‌وگوهاى هدفمند و برنامه‌هاى توسعۀ اجتماعى اقتصادى و… به محافل ملى و محلى و سپس افراد بهائی، ابلاغ مى‌شود و هر بهائى موظف به انجام آن است. برنامه تبلیغ تهاجمی مثل تنصیر (مسیحی‌سازی)، هجوم به ارزش‌هاى حاكم بر جوامع و  یك براندازى نرم و خارج كردن افراد از اعتقادات خود با شگردهاى مختلف از جمله سوءاستفاده از نقاط ضعف و آسیب‌پذیر آن‌هاست. در این مقاله به عملکرد‌های گوناگون بهائیان برای تبلیغ، همچون بهره‌برداری از مؤسسات، نهاد‌ها و سازمان‌‌های بین‌المللی، به‌منظور تبلیغ و زیر پوشش قرار دادن نقاط مختلف و نیز روش تبلیغ انتحاری پرداخته شده است.

مقدمه

اصطلاح «تبهیه» (به معنای بهائى‌سازى)، الهام گرفته از واژۀ اصطلاحى مشهور و جا افتادۀ تاریخی «تنصیر» (به معنای نصرانی‌سازی) است. دربارۀ تنصیر و حركت‌‌های تبشیری تحقیقات زیادی انجام شده و به اختصار مى‌توان گفت تنصیر همان حرکت تبشیری و تبلیغ تهاجمی است که ارباب کلیسا در طول قرون متمادی برای نصرانی‌سازی مسلمانان و غیرمسلمانان در بخش‌‌های مختلف انجام داده و مى‌دهند (سعد غنامی، نگاهی به شیوه‌‌های دعوت به مسیحیت، کوثر معارف، تابستان ۱۳۸۸، شماره ۱۰، ص۱۱۱ تا ۱۴۲؛ همچنین: عبدالله همتی گلیان، چگونگی رویارویی موریسکو‌ها با تنصیر (=نصرانی کردن) اجباری، شناخت، تابستان ۱۳۸۲، شماره ۳۸، ص ۱۸۵ – ۲۰۶).

در این مقاله ابتدا روش‌‌های تبلیغ مسیحیت و تنصیر، به‌اختصار، بیان می‌شود؛ سپس روش‌‌های بهائیان برای تبلیغ آیین خود و همچنین نهاد‌های گوناگونی که در سیستم تشکیلاتی خود برای این کار بنیان نهاده‌اند، معرفی می‌شوند.

تبلیغ در مسیحیت

برای مسیحی کردن افراد مختلف و «تنصیر» آنان، شیوه‌‌هاى مختلفی به‌کار رفته و می‌رود. از آن میان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱-اعزام مبلغان رسمی و میسیونر‌ها برای همۀ طبقات،

۲-اعزام مبلغ در پوشش خدمات پزشکی،

۳-ایجاد مراکز آموزشى و تبلیغ در پوشش تعلیم و کار روی کودکان و نوجوانان و جوانان،

۴-چاپ و توزیع و انتشار نشریات گسترده و گوناگون تبلیغی،

۵-ایجاد شبکه‌‌‌های رادیویی و تلویزیونی و اینترنتی و تبلیغ از طریق آن‌ها،

۶-نفوذ در سازمان‌‌‌های خدمات اجتماعی و مردم‌نهاد و تبلیغ غیرمستقیم،

۷-نفوذ در ارکان مهم سیاسی و نظامی برای اجرا و تثبیت اهداف فرهنگی و توسعه‌ای،

۸-جذب روشنفکران و اساتید و هنرمندان و سازمان دادن برنامه‌‌های ویژه برای آنان،

۹-استفاده ماهرانه از ظرفیت‌‌های سازمان‌‌های بین‌المللی به نفع اهداف تبلیغی خود،

۱۰-تهاجم به فرهنگ اعتقادی ملل از طریق ناکارآمد نشان دادن آن فرهنگ‌‌ها و زمینه‌سازی برای تغییر دین در آن‌ها.

همۀ این موارد را ارباب کلیسا و حرکت تنصیر، قرن‌هاست که انجام می‌دهند و ارائۀ نمونه در هریک از موارد فوق، کار دشواری نیست. آن‌‌ها از این راه‌‌ها توانسته‌اند حرکت توسعه‌ای خود را شتاب بخشند و زمینۀ تغییر دین را برای مردمی که از محرومیت‌‌های فراوان رنج می‌برند و با استفاده از نقاط ضعف آن‌‌ها فراهم آورده و آن‌‌ها را نصرانی یا حداقل خوش‌بین و طرفدار نصرانیت نمایند. یك نمونه از این حركت را امروزه می‌توان در فرقۀ تبشیرى مسیحی «شاهدان یهوه «معرفی كرد. آن‌‌ها تبلیغ خانه‌به‌خانه را در دستور کار دارند (محمدضیاء توحیدی، شاهدان یهوه Jehovah، موجود در

http://pajoohe.ir/

شاهدان ـ یهوه .

Jehovah__a-40086.aspx

و به‌خاطر این شیوۀ تبلیغى مورد اعتراض بسیاری از روشنفکران و نظامات کشور‌ها قرار گرفته‌اند و تبلیغ آن‌‌ها در بعضی از كشور‌ها و مناطق جهان به دلیل عكس‌العمل و اعتراض و مخالفت صاحبان ادیان دیگر ممنوع شده است.

برای مثال:

https://fa.euronews.com/2017/04/20/russian-court-bans-jehovah-s-witnesses-as-extremist.

 

آن‌‌ها با حدود چهارمیلیون نفر پیرو در بیش از دویست کشور دنیا با شیوۀ تبلیغ تهاجمى و خانه‌به‌خانه و نیز استفاده از نشریه و كتاب و رسانه افراد را جذب مى‌کنند. دو نشریۀ آن‌‌ها واچ تاور (۱۸۷۹٫م) و بیداری (۱۹۴۶٫م) در سطح گسترده و در سراسر جهان، در بیش از صد زبان و در تیراژ میلیون‌‌ها نسخه منتشر می‌شود. فرقۀ دیگری تحت عنوان مورمونیسم نیز به همین شیوۀ شاهدان یهوه در آمریکا و آمریکای لاتین و سایر نقاط جهان مشغول تنصیر هستند و پیروان آن هم تقریباً دوبرابر شاهدان یهوه شده است.

(GUTJAHR, Paul C. The Book of Mormon: A Biography. Princeton University Press, 2012, pp 113-115.)

تبلیغ در بهائیت

بهائیان و تشكیلات بهائى براى بهائی‌سازى مردم (تبهیه)، همین شیوه‌ها، به ‌اضافۀ شیوه‌‌های جدید دیگر را به‌كار می‌گیرند. تبلیغ یك دستور دینى برای بهائیان است، به‌طورى كه یک بهائى كه تبلیغ نكند ازنظر تشكیلات بهائى، بهائى مرده است. هم در سخن رهبران اصلى بهائى و هم تشكیلات اداره‌كنندۀ بهائیت یعنى بیت‌العدل، چنان بر تبلیغ تأكید مى‌شود كه بر هیچ مورد دیگرى این‌گونه تأكید نمى‌شود. نمونۀ آن را مى‌توان در سخنان آقای على نخجوانى از مبلغان مهم و اعضای باسابقۀ تشكیلات بیت‌العدل مشاهده كرد كه در یك سخنرانى در مؤسسۀ آلمانى مطالعات بهائی در لانگهاین در سال ٢٠١٢ اظهار تأسف كرده كه «چرا در كنار روش‌هاى جدید تبلیغ مثل كلاس‌هاى روحى، به شیوه‌هاى سنتى تبلیغ توجه نمى‌شود و گمان مى‌رود كه بیت‌العدل با آن مخالف است؛ درحالی‌كه بیت‌العدل با آن روش‌‌ها مخالف نیست و من از اینكه در سه كشور امریكا و كانادا و ژاپن كه از بهائیان بازدید كردم، دیدم به تبلیغ سنتى توجه نمى‌شود، مریض شدم و چند روز است كه از غذا افتاده‌ام!» بعد مى‌گوید مطابق ارشادات جناب عبدالبهاء باید هر بهائى حداقل در هر سال یك نفر را بهائى كند! او مى‌گوید: نباید پنداشت ایدۀ بیوت تبلیغی، «متاعی کهنه» و «روشی قدیمی» است ‌و روش جدید، گروه‌های مطالعه است. این نادرست است. در دستخط‌‌‌های معهد اعلی چنین چیزی وجود ندارد. هرگز!…حضرت بهاءالله می‌فرمایند که شما باید تبلیغ امرالله نمایید. تبلیغ امرالله در زمرۀ وظایف فردی است. حضرت عبدالبهاء فرمود شما موظفید به‌گونه‌ای امر الهی را تبلیغ کنید که هر سال، فردی جدید را به جرگۀ امر درآورید…»

در سال‌‌های اخیر، بیت‌العدل ‌بر انجام این‌گونه تبلیغ در پیام‌‌های متعددش تأکید بیشتری کرده، به‌ویژه بهائیان ایران را همواره تحریک و تهییج نموده که از طریق این نوع تبلیغ روی همسایگان، دوستان، آشنایان و بستگان خود كار تبلیغى انجام دهند و افرادی را بهائی نمایند و به حکومت و قانون هم وقعی ننهند و تبلیغ را که همچون عبادات، جنبۀ فردی و تعطیل‌نشدنی دارد، ترک ننمایند، زیرا احكام دینى با فرامین حاكمان تغییرپذیر نیست. (برای مثال ر.ک.: پیام رضوان ۲۰۱۰، ۱۲ اسفند ۱۳۹۱)

تبلیغ از طریق مؤسسات

تشكیلات بهائى علاوه ‌بر به‌كارگیرى آحاد بهائیان در امر تبلیغ، از طریق ایجاد مؤسساتی به‌ظاهر پژوهشی، ولی باطناً تبلیغی، مقاصد خود را عملی مى‌سازد. یکی از این مؤسسات، مؤسسه مطالعات بهائی شمال امریکا(ABS)  است که کارش برگزاری کنفرانس‌‌های سالانه (نظیر آنچه در کنفرانس تورنتو با همکاری دانشگاه تورنتو انجام داد)، انتشار سالانۀ نشریۀ مطالعات بهائی و بولتن ABS، برگزاری سمینار‌های بین‌فصلی و چاپ و نشر کتاب و حمایت از پایان‌نامه‌‌ها به‌منظور گسترش دروس دانشگاهی است. ایجاد کرسی‌‌های مرتبط با بهائیت نیز ازجمله اهداف این مؤسسه در دانشگاه‌هاست. همچنین در برنامۀ این موسسه است: تشکیل گروه‌های مطالعاتی، اعطای بورس به دانشجویان مستعد، ایجاد دوره‌‌های آموزشی دانشگاهی در موضوعات مختلف بهائی (مدارس تابستانه و زمستانه)، استفاده از مجلۀ مطالعات بهائی و سالنامه‌‌ها برای انعکاس دیدگاه‌‌ها درجهت جذب دانشگاهیان و فرهیختگان. این مؤسسه شعبه‌‌هایی در استرالیا، آرژانتین، برمودا، برزیل، کامرون، شیلی، انگلستان، اروپای فرانسه‌زبان، اروپای آلمانی‌زبان، ایتالیا، ژاپن، روسیه، آفریقای جنوبی، ترینیدا و توباگو، سنگاپور و ونزوئلا دارد. یکی دیگر از این قبیل مراکز، مرکز «کرسی برای صلح جهانی» است که تحت نظارت محفل ملی امریکا در سال ۱۹۹۳ در کالج‌پارک در دانشگاه مریلند در مرکز بین‌المللی توسعه و تعارض تأسیس شد. هدف این برنامه ارائه مدل بهائیت برای صلح جهانی است که تبلیغ را در پوشش یک برنامۀ مشارکتی با دانشگاه از طریق دوره‌‌های آموزشی و میزگرد‌ها و کنفرانس‌‌های بین‌المللی انجام می‌دهد.

حضور در سازمان‌‌های بین‌المللی

شیوۀ تبلیغى دیگر حضور در سازمان‌‌های بین‌المللی است. در سال ۱۹۲۵ بهائیت توسط شوقی‌افندی دفتر بین‌المللی بهائی را در ژنو ــ شهر جامعه ملل ــ تأسیس کرد. سپس با پایان جنگ جهانی دوم و تشکیل سازمان ملل متحد در سال ۱۹۴۵ اقدام به ورود به این سازمان بین‌المللی نمود و در سال ۱۹۴۷ محفل ملی امریکا به‌عنوان یک سازمان مردم‌نهاد در سازمان ملل ثبت و دارای نماینده شد که سال بعد جای خود را به جامعۀ بین‌المللی بهائی داد. از سال ۱۹۷۰ به‌عنوان سازمانی غیردولتی، طرف مشورت کمیسیون اقتصادی ـ اجتماعی سازمان ملل (اکو سوک) شد و از آن به بعد نمایندۀ بهائیان در مجامع و رویداد‌های مختلف سازمان ملل در همه جا حضور یافته و مشارکت دارد و خود را نمایندۀ پنج ملیون بهائی در ۱۹۰ محفل ملی و ۴۶ محفل مستقل و ۱۷۰۰۰ محفل محلی و … معرفی می‌کند.

(Warburg, Margit, Citizens of the World: a history and sociology of the Bahais in a globalisation perspective, Leiden, Boston: Brill, 2006, P500).

این موقعیت، دست آن‌‌ها را برای استفاده از عنوان سازمان ملل برای حضور در کشور‌های مختلف و به‌عنوان ادارات و آژانس‌‌های تخصصی سازمان ملل از قبیل یونسکو، یونیسف و شورای حقوق بشر باز كرده و درظاهر به‌عنوان نمایندۀ یك سازمان بین‌المللى و درواقع برای تبلیغ بهائیت… همه‌گونه امكان عمومى را برای اهداف خود به‌‌كار مى‌گیرند.

بهائیت با این شیوه، دفاتری در مقر‌های سازمان ملل در نیویورک و ژنو و نمایندگانی در دفاتر و کمیسیون‌‌های سازمان ملل در آدیس آبابا، بانکوک، نایروبی، روم، سانتیاگو و ویتنام دارد. دفتر نیویورک آن‌‌ها هر هفته چند نوبت با ۳ نفر از اعضای بیت‌العدل ‌که کمیتۀ سیاست‌گذاری دفاتر امور خارجه را تشکیل می‌دهند، تماس می‌گیرند. این دفتر ۲۰ نفر کارمند دارد و کارکنان برجستۀ آن هر سال ۹ روز در جلسات و نشست‌‌های مرکز جهانی بهائی حضور دارند. همچنین دفتری با حدود ۱۰ کارمند در مقر اروپایی سازمان ملل در ژنو دارد که همین اقدامات را دنبال می‌نماید. این جامعه زیرنظر و هدایت بیت‌العدل، بیانیه‌‌هایی صادر می‌کند که در سایت و نیز فصلنامه‌اش به نام «کشور واحد» به زبان ‌های انگلیسی، فرانسه، چینی، آلمانی، روسی و اسپانیائی منتشر می‌شود. بیت‌العدل ‌در پی آن است که پس از گذار بهائیت از دوره‌‌هایی که آن را مراحل مجهولیت، مظلومیت، انفصال و رسمیت می‌نامد، به مراحلی که آن‌‌ها را مراحل استقلال، حکومت ملی بهائی و سپس حکومت بین‌المللی بهائی می‌خواند، برساند و برای رسیدن به آن از سال ۱۹۶۳برنامه‌‌های متعددی را تدارک دیده و اجرا نموده و بعضی را درحال اجراست: برنامه ۹ساله (۱۹۶۴-۱۹۷۳)؛ برنامه ۵ساله (۱۹۷۴-۱۹۷۹)؛ برنامه ۷ ساله (۱۹۸۰-۱۹۸۶)؛ برنامه ۶ ساله (۱۹۸۷-۱۹۹۲)؛ برنامه ۳ساله (۱۹۹۳-۱۹۹۶)؛ برنامه ۴ساله (۱۹۹۶-۲۰۰۰)؛ برنامه یک‌ساله (۲۰۰۰-۲۰۰۱)؛ برنامه ۵ساله اول (۲۰۰۱-۲۰۰۶)؛ برنامه ۵ ساله دوم (۲۰۰۶-۲۰۱۱)؛ برنامه ۵ ساله سوم (۲۰۱۱-۲۰۱۶)؛ برنامه ۵ ساله چهارم (۲۰۱۶-۲۰۲۱) را تنظیم نموده است (نقطۀ عطف، بخش دوم، نقشه‌‌های جهانی: مفاهیم اساسی، سند مورخ ۲۹ اکتبر ۲۰۰۵، تهیه‌شده توسط لجنۀ ﻣﺨﺼﻮص ﻛﺎرﮔﺎه ﻧﻤﺎﯾﺸﻲ، ارائه‌ﺷﺪه در ﻣﺮﻛﺰ جهانی بهائی، ﺗﺮجمۀ مهندس ﺧﺴﺮو دهقانی).

زیرپوشش قرار دادن نقاط مختلف

تشكیلات بهائى (بیت‌العدل) با توجه به گستردگی جغرافیایی جهان، تنوع فرهنگی و میزان توانایی‌‌های بهائیان در هر نقطه، از سال ۱۹۹۰ اقدامات مختلفی را به‌اجرا گذاشت تا بتواند همۀ نقاط را در جهان پوشش دهد.

یکی از آن اقدامات، اجرای برنامۀ آموزشی _ تبلیغی روحی است. بیت‌العدل ‌این برنامه را برای همۀ نقاط تدارک دیده است که به‌صورت نرم و آرام، اهداف و شعار‌های بهائیت مورد توجه و قبول هر نوع سلیقه‌ای واقع شود. تابه‌حال ۸ کتاب آموزشی از مجموعه کتاب‌‌های روحی که از مفاهیم عمومی و مشترک آغاز می‌شوند، منتشر شده است و قرار است در آینده ۱۰ کتاب دیگر منتشر شود و تعداد آن‌‌ها به ۱۸ کتاب برسد. برای تدریس این کتاب‌‌ها معلمانی را آموزش می‌دهند که به آن‌‌ها تویتر می‌گویند و سعی می‌کنند حتی معلمان کتاب‌‌های اولیه را به‌تدریج از غیربهائیان قرار دهند. حیات روحانی، قیام به خدمت، کلاس‌‌های کودکان، دو مظهر ظهور و جوانان، پنج کتاب اولیۀ روحی هستند. پس از آموزش کتاب‌‌های اولیه، در کتاب هشتم به موضوع عهد و میثاق و دوری از ناقضان و معاندان امر تأکید می‌کنند (کتاب هشتم روحی، واحد اول، بخش بیست‌وپنجم و بخش سی‌وششم).

این مجموعه براساس روش نوین آموزش غیرمستقیم (که در نقاطی از جهان مثل کلمبیا توسط بنیاد راکفلر اجرا شده)، کپی‌برداری شده تا به جذب افراد بدون تحریک اعتقادات آن‌‌ها و ایجاد واکنش‌‌های تدافعی در آن‌‌ها بپردازد. همچنین ۴ برنامۀ درس اخلاق کودکان، توانمندسازی نوجوانان، کلاس‌‌های جوانان و نیز مناجات و حلقه‌‌های مطالعاتی، فعالیت‌‌های آموزشی _ تبلیغی بهائیان را تشکیل می‌دهد.

برای اجرای این برنامۀ آموزشی _ تبلیغی غیرمستقیم و مستقیم، بیت‌العدل ‌ساختار جغرافیاییِ روستا/ شهر/ ایالت/ کشور را در تقسیم‌بندی خود تغییر داده و اصطلاح کلاستر[۱] (خوشه) را که معادل یک شهر کوچک گرفته می‌شود، به‌کار می‌برد. کلاستر‌ها به لحاظ فعالیت‌‌های تبلیغی بهائی در ۴ گروه A,B,C,D دسته بندی می‌شوند. کلاسترِ D کم‌فعالیت‌ترین کلاستر و کلاستر  Aموفق‌ترین کلاستر هستند.

در کلاستر A برنامۀ گستردۀ رشد (IPG) کاملاً نهادینه شده و افراد فعال تبلیغی آن به‌عنوان مهاجران ذخیره ــ به‌ویژه در سطح ملی ــ می‌توانند به کلاستر‌های دیگر منتقل شوند. آن‌‌ها همچنین در پروسۀ توسعه و تحکیم کلاستر‌های C و D خدمت خواهند کرد. درواقع کلاستر‌های قوی‌تر و فعال‌تر موظفند کلاستر‌های ضعیف‌تر را فعال کنند. طبق بیانیۀ بیت‌العدل ‌قرار بود تعداد کلاستر‌های دارای برنامۀ رشد (IPG) تا پایان برنامه تبلیغی پنج‌سالۀ سوم (سال ۲۰۱۶) به ۵۰۰۰ برسد. این برنامه ‌نشان می‌دهد که چگونه بیت‌العدل ‌با این نقشۀ جغرافیایی و تقسیم‌بندی خوشه‌ای دنیا، بهائی سازی جهانی را توسط نهاد‌های زیرمجموعۀ خود هدف قرار داده و به‌اجرا گذاشته است.

بیت‌العدل ‌در طول سالیان تلاش نموده با بهره‌گیری از شرایط سیاسی بین‌المللی، از قدرت و توان تبلیغی خود در کشور‌های توسعه‌یافته و درحال‌توسعه و آرای سیاسی آن‌‌ها در صد‌ها مجمع و اجلاس ملی و بین‌المللی استفاده نموده، به‌عنوان یک اقلیت دینی صلح‌دوست و علاقه‌مند خدمت به اجتماع که مورد آزار و اذیت حکومت‌هاى اسلامى واقع شده، بیانیه‌‌هایی را به نفع خود بگیرد. تبلیغات گسترده و سازمان‌یافتۀ افراد و نهاد‌های بهائی و حمایت‌‌های متنوع نخبگان و نهاد‌های رسمی و غیررسمی در کشور‌های مختلف از آن‌ها، موجب شده ده‌هاهزار نفر در کشور‌های مختلف بدون آنکه اطلاعی از منویات اصلی آن‌‌ها داشته باشند، نسبت به آنان احساس همدردی کنند. این شیوۀ تبلیغ تهاجمى، اكنون در بسیارى از كشور‌ها در حال اجراست (پیام بیت‌العدل ‌مورخ ۹ نوامبر ۲۰۱۸٫ برای مطالعه بیشتر ر.ک: نگاهی تحلیلی به تأسیس سازمان جدید توسعۀ جهانی بهائی، فصلنامه بهائی‌شناسی، شماره ۷ و ۸، پاییز و زمستان ۱۳۹۷، ص ۳۶ – ۴۹).

نهاد‌های مرتبط با تبلیغ

نهادهایى كه در این تشكیلات براى تبلیغ ایجاد شده‌اند، عبارتند از:

١. دارالتبلیغ بین‌المللی. در نمودار تشکیلاتی بیت‌العدل، یکی از نهاد‌های بسیار مهم، دارالتبلیغ بین‌المللی و سپس هیأت‌‌های مشاوران قار‌ه‌ای و هیأت‌‌های معاونان است. با توجه به فوت و درگذشت تدریجی «ایادیان امرالله» (نسل اول مبلغان جهانی بهائیت) که نقش مهمی در تبلیغ و تهییج فعالیت‌‌های تبلیغی و مهاجرتی بهائیان داشتند، بیت‌العدل ‌در دهه ۱۹۸۰ اقدام به تأسیس نهاد‌های حقوقی مناسب و مؤثری کرد تا هم خلأ حضور ایادیان را به‌خوبی پر کنند و هم به‌طور صددرصد زیرنظر بیت‌العدل ‌فعالیت نمایند. اعضای دارالتبلیغ ۹ نفرند که بیت‌العدل ‌برای مدت ۵ سال آن‌‌ها را انتخاب می‌کند. محل استقرار دارالتبلیغ در مرکز جهانی بهائی بیت‌العدل ‌در حیفاى اسرائیل واقع است. در اهمیت دارالتبلیغ بین‌المللی همین بس که در طول چندین سالی که از تأسیس این نهاد می‌گذرد، افراد جدیدی که به عضویت بیت‌العدل ‌درآمده‌اند، همگی از اعضای دارالتبلیغ بین‌المللی بوده‌اند!

٢. هیأت‌‌های مشاوران قاره‌ای. اعضای هیات‌‌های مشاوران قار‌ه‌ای که در جمع ۸۱ نفرند و تعداد آن‌‌ها برای هر قاره متفاوت است، ازسوى بیت‌العدل ‌برای دوره‌‌های ۵ ساله انتخاب می‌شوند. آنان امور مربوط به تبلیغ و تحکیم و صیانت در جوامع بهائی را برعهده دارند و به تبلیغ و تبیین دیدگاه‌‌های بیت‌العدل ‌و تحکیم جایگاه آن نزد بهائیان و دیگران می‌پردازند. آنان همچنین نقش قابل‌توجهی در اجرای برنامه‌‌های تبلیغی بهائی و فعالیت مؤسسات آموزشی در چارچوب کلاستر‌ها را دارند و به همراه معاونان خود، ستون فقرات نیروی انسانی تبلیغی _ تشکیلاتی امر بهائی هستند. حدود ۳۵ تا ۴۰ درصد افراد هیأت‌‌های مشاوران قاره ای را افراد ایرانی‌الاصل تشکیل داده‌اند.

٣. هیأت‌هاى معاونان. اعضاى هیأت‌‌های معاونان زیرنظر هیأت‌‌های مشاوران و در دو بخش تبلیغ و صیانت، فعالیت می‌كنند. تعداد آن‌‌ها باتوجه به گستردگى و پراكندگى جوامع بهائى متفاوت است. آن‌‌ها را نیز هیأت‌هاى مشاوران هر قاره برای دوره‌‌های ٥ ساله منصوب و به محافل ملى و محلى و منطقه‌اى معرفى مى‌کنند.

چنانكه ذكر شد، دارالتبلیغ بین‌المللى، هیأت‌‌های مشاوران قاره‌اى و هیأت‌هاى معاونان، به‌طور سازمان‌یافته، براى همۀ نقاط زمین، مبلغانى تعیین نموده‌اند تا علاوه ‌بر صیانت اعضاى فعلى بهائی در هر نقطه، تبلیغ غیربهائیان را نیز سازماندهى کنند و خود و سایر بهائیان هر منطقه، افراد جدید را به سازمان بهائیت اضافه كنند. بار اصلى مدیریت تبهیه (بهائی‌سازى)، به‌عهدۀ اینان است. اعزام مبلغ و سركشی به نقاط مختلف جهان و بررسی و پایش مستمر نتایج تبلیغى، زیرنظر دارالتبلیغ بین‌المللی انجام و نتایج در اختیار بیت‌العدل گذاشته می‌شود. چنانكه ملاحظه می‌شود، فردى همچون على نخجوانى در یك مأموریت سه‌ماهه از‌سوی همین نهاد، به سه كشور امریكا و كانادا و ژاپن اعزام شد. او با فراست نقاط ضعف تبلیغى را در این مناطق شناسایی نمود و در كنفرانس خویش در آلمان، این نقاط چالشی را تبیین و براى آن‌‌ها راه‌حل ارائه کرد. او خواسته است که طبق نصوص، به شكل سنتی و به خواست جناب عبدالبهاء، دست‌كم هر بهائی در طول سال یك نفر را بهائى کند. این شكل تبلیغ تهاجمى براى بهائیت نتایج مثبتی داشت و در نقاط مختلف توانستند كسانى را به جرگه بهائیت وارد كنند. اینكه تشكیلات بهائی ادعا می‌كند از نظر گستردگى در نقاط مختلف جهان، اولین كیش است، (به فرض صحت) نتیجۀ این تبلیغ تهاجمى است كه توسط دارالتبلیغ بین‌المللی زیرنظر بیت‌العدل از حیفا رهبرى می شود.

نوع دیگر از تبلیغ تهاجمى، تبلیغ در پوشش آموزش و خدمات است. ادارۀ توسعۀ اقتصادی ـ اجتماعی بهائی، یک مؤسسۀ وابسته به بیت‌العدل ‌در حیفاست که پروژه‌‌هایی را برای تبلیغ بهائیت در پوشش برنامه‌‌های بهداشتی، آموزشی و محیط زیستی، سازماندهی و اجرا می‌کند. این برنامه‌‌ها از تشکیل کلاس و مدارس دبستانی گرفته تا برنامۀ آموزشی کالج، برنامه‌‌های آموزش کشاورزی و بهداشتی، بازسازی جنگل‌‌ها و توسعۀ پایدار روستایی را دربر می‌گیرد که بهترین پوشش برای برنامه‌‌های تبلیغی بهائیت است (آن هم اغلب زیرنظر سازمان‌‌های بین‌المللی تابع سازمان ملل). طبق آخرین آمار، بیت‌العدل ‌تا سال٢٠١٦، ١٥٠٠ پروژه در این سطح را اجرا کرده است. بیش از ۶۰۰ برنامۀ آموزشی و ۷ ایستگاه رادیویی به تبلیغ برنامه‌‌های آموزشی، بهداشتی و کشاورزی پرداخته‌اند که درضمن آن گزارش‌‌هایی را دربارۀ برنامه‌‌ها و تعالیم بهائی منتشر می‌کنند. اگرچه تأسیس ادارۀ توسعه اقتصادی ـ اجتماعی بیت العدل، که هماهنگی برنامه‌‌های فوق را به‌عهده دارد، در سال ۱۹۸۳ اعلام شد ولی این فعالیت‌‌ها از سال‌‌ها قبل آغاز شده بود. اخیراً نام آن به مؤسسۀ توسعۀ اقتصادى ـ اجتماعى تغییر یافته است.

بخشی از فعالیت‌‌های اقتصادی ــ اجتماعی از طریق مؤسسات، بنیاد‌ها و نهاد‌های غیردولتی آموزشی، فرهنگی، اجتماعی و زیست‌محیطی ــ بهائی صورت می‌گیرد که اسامی برخی از آن‌‌ها به قرار زیر است:  دانشگاه نور (تأسیس در سال ۱۹۸۵ در شهر سانتاکروز بولیوی با سالانه ۴۰۰ دانشجو)؛ مؤسسه علمی فوندایک (‌تأسیس در سال ۱۹۷۴ در کلمبیا)؛ مؤسسه توسعه عصر جدید (‌تأسیس در ۱۹۸۷ در پنج‌گنی هند (ایالت ماهاراشترا) با سالانه ۸۰۰ دانشجو)؛ بنیاد بدیع (مؤسسه غیردولتی ـ غیرانتفاعی که در سال ۱۹۹۰ در ماکائو چین تأسیس شد و برنامه‌‌های آموزشی در چین را طراحی می‌کند)؛ بنیاد ویلیام موتله ماستلا (در سال ۱۹۸۳ فعالیت خود را در کشور زامبیا آغاز کرد و درحال‌حاضر ۱۲۰ دختر را آموزش می‌دهد و تعلیمات حرفه‌ای شامل مزرعه‌داری، تولید موادغذایی، صنایع، بهداشت و نظافت و… را ارائه می‌کند)؛ بنیاد عدالت طاهره (تأسیس ۱۹۹۷ در امریکا با هدف کمک به زنان و دختران مهاجر و بی‌سرپرست و آسیب‌دیدۀ اجتماعی)؛ بنیاد مونا (تأسیس در اسپانیا با هدف کمک به محیط زیست و حفظ حیوانات در معرض نابودی)؛ بنیاد ربّانی؛ بنیاد کرده (مؤسس دانشگاه آموزش و توسعه UNED)؛ بنیاد عهدیه؛ بنیاد تسلیمی (مشارکت با دانشگاه‌‌ها برای تأسیس دوره‌‌های آموزشی درباره بهائیت و اخلاق)؛ بنیاد ورقا؛ دانشگاه لاندگ در سوئیس.

اضافه می‌شود که بیت‌العدل ‌برای تحقق اهداف تبلیغی خود علاوه ‌بر امکاناتی مانند امکانات فوق، از ۳۳ مؤسسه چاپ بهائی، ۷ ایستگاه رادیو تلویزیونی، چندین مشرق‌الاذکار موجود و ۱۲۳ مشرق‌الاذکار ملی دردست ساخت،  همچنین امکانات خود در کمیسیون‌‌های سازمان ملل در آدیس آبابا، بانکوک، نایروبی، رم، سانتیاگو و ویتنام، بهره می‌برد.

ایجاد آژانس دفاتر امور خارجه و دیپلماتیک از اقدامات قابل‌توجه و تأمل‌برانگیز بیت‌العدل ‌در سال‌هاى اخیر است. این دفاتر گرچه به لحاظ تطابق با قوانین کشوری و عدم ایجاد شائبه، به‌عنوان اداره‌‌های زیرنظر محافل ملی تعریف شده، ولی عملاً فعالیت، برنامه‌ریزی و ادارۀ آن‌‌ها زیرنظر مستقیم بیت‌العدل ‌است. عملکرد دفتر امور خارجه، شبیه عملکرد وزارت امور خارجه در یک دولت است. تاکنون ۲۰ دفتر امور خارجه در کشور‌های استرالیا، اتریش، امریکا، برزیل، کانادا، کلمبیا، فرانسه، آلمان، هلند، هند، ایرلند، کنیا، افریقای جنوبی، اسپانیا، ترکیه، اوگاندا، انگلستان و پاکستان، ایجاد و فعال شده است. ازنظر بیت‌العدل، دفتر امور خارجه عبارت از یک گروه سه یا پنج نفره شامل یک مدیر و اعضای تیم است که هریک به‌طور تخصصی با اولیای امور، سفارت‌خانه‌ها، وزارت‌خانه‌‌ها و سازمان‌‌های غیردولتی ملی و بین‌المللی، رسانه‌‌ها و اصحاب جرائد، فضا‌های مجازی و برگزارکنندگان سمینار‌ها در هر کشور تماس گرفته، ضمن توجیه اهداف بهائیت، انتقاد از حکومت ایران را در دستور کار دارند. در چند سال گذشته کنفرانسی با حضور نمایندگان بیت‌العدل ‌(فرزام ارباب و فریدون جواهری) و نمایندگان دارالانشاء و مؤسسۀ مطالعات رفاه جهانی، دفتر اطلاعات عمومی، دفتر توسعه اقتصادی ـ اجتماعی و نمایندگان بهائیت در سازمان ملل و جامعه اروپا و امریکای شمالی و نمایندگان دفاتر امور خارجه در کشور‌های فوق‌الذکر، در ایتالیا برگزار شد که اهداف تبلیغی و توسع‌های بهائیت را مورد بحث و گفت‌وگو قرار داده و برنامه‌‌های آتی خود را در این تبلیغ تهاجمی بهائى‌سازى (تبهیه) مرور کردند.

تشكیلات بهائى اگرچه برطبق تعاریف سیاسی موجود، خود را یک گروه دینی محافظه‌کار و با شعار عدم دخالت در سیاست معرفى مى‌كند (برای مثال نگاه کنید به: اشراق خاوری، گنجینۀ حدود و احکام، باب پنجاه‌ودوّم در نهی از دخالت در سیاست، ص ۳۳۳)، اما طبق ادبیات و تعالیم خود، خواستار برچیده شدن نظم موجود جهانی و استقرار حکومت جهانی بهائی است و همواره درحال فعالیت تبلیغی است تا افراد بیشتری را به کیش خود درآورد. اگرچه بهائیت به‌خاطر این خوی تبلیغ تهاجمی و اهداف پنهان سیاسی، مورد انتقاد برخی روشنفکران بهائی غربی هم قرار گرفته است، اما در تبلیغات بیرونی، خود را طرفدار و پایبند نظامات سیاسی ـ اجتماعی و حقوقی غربی می‌شمرد. این تشكیلات حزبى با اتخاذ یک استراتژی سیال و ژلاتینی با توجه به شرایط و موقعیت درونی و بیرونی خود، به‌عنوان یک سازمان غیردولتی دینی ـ اجتماعی در مجامع بین‌المللی و کشور‌های مختلف فعالیت نموده و از هر امکان آموزشی، بهداشتی، هنری، اجتماعی، حقوق بشری و حتی ورزشی برای پیشبرد اهدافش بهره‌برداری می‌کند.

بیت‌العدل ‌همچنین دربارۀ ماجراجویی‌‌های جهانی خود (نظیر آنچه در ماجرای دیوید کلی و تد پترسون رخ داد)،  مهر سکوت بر لب زده است که البته این سکوت در برابر افکار عمومی جهانیان طولانی نخواهد بود. تد پترسون و دیوید کلی هر دو بهائی بودند. خانم پترسون کارمند پنتاگون و راهنمای دیوید کلی انگلیسی به بهائیت بود. دیوید کلی یکی از دو بازرس سلاح‌‌های بیولوژیکی در عراق در آخر حکومت صدام بود و گزارش وی منجر به آغاز جنگ عراق شد. این مسأله البته ارتقای درجۀ خانم پترسون به افسر ارشدی و مرگ مشکوک دیوید کلی بهائی را به‌دنبال داشت. این موضوع را سازندگان اسرائیلی فیلم مستند «بهائیان در حیات خلوت من» اثبات کرده‌اند.

قابل‌توجه است که بیت‌العدل ابایی ندارد که گاهی اهداف تبلیغ تهاجمی برای بهائی‌سازی غیربهائیان، حتی کودکان، را علناً در بعضی از پیام‌‌ها اظهار کند تا بهائیان را برانگیزد که با تبلیغ بیشتر، گروه‌های بیشتری از مقبلین (کسانی که بهائی می‌شوند) را وارد بهائیت نمایند، اگرچه بیشتر این هدف را در پوشش الفاظ عمومی مثل آموزش و رشد جهانی و همکاری بین‌المللی و رسیدن به نظم بدیع جهانی (البته در سایه رهبری بیت‌العدل ‌و آیین بهائی) بیان می‌کند!

راهبرد تبلیغ تهاجمى، از طریق فعالیت مبلغان و مهاجران داخلی و خارجی به‌منظور جذب غیربهائیان، تبلیغ مخصوص برای کودکان و نوجوانان، افزایش مناطق جغرافیایی به چند برابر، افزایش مقبلین (بهائی‌شوندگان)، تسریع ترویج و تحکیم، اصرار بر وصول به اهداف نقشه‌‌ها و… از ویژگى‌هاى تبهیه است.

تبلیغ انتحاری

جالب است بدانید که بهائیان در سالیان اخیر حتی به نوعی از تبلیغ که مى‌توان برای آن عنوان «تبلیغ انتحاری» را انتخاب كرد روی آورده‌اند؛ یعنی تبلیغ تهاجمی به‌منظور دستگیری و زندان! زیرا با این نوع تبلیغ كه در محیط‌‌های مذهبى و به قصد ایجاد عکس‌العمل در مردم و نیرو‌های حکومتی انجام مى‌شود، آن‌‌ها را وادار به برخورد و درنتیجه بازداشت و دستگیری و زندان می‌کنند.

این برنامه خوراک لازم را برای تشکیلات بهائی به‌منظور جنجال و فریاد و مظلوم‌نمایی و غوغا‌های به‌اصطلاح حقوق بشری درمورد نبود آزادی برای اقلیت‌‌ها و بهائی‌ستیزی و امثال آن، فراهم مى‌آورند که با رسانه‌‌های جهانى همسو، گوش فلک را کر نموده و مرام خود را تبلیغ می‌کنند.

یکی از بهائیان که برای آموزش این دوره‌‌های تبلیغی به کشور امارات و دبی دعوت شده بود، می‌گفت: آن‌چنان ما را برای تبلیغ تحت فشار می‌گذاشتند که می‌گفتند اگر شما طوری تبلیغ نمودید که در طول شش ماه بازداشت نشدید، معلوم می‌شود کارتان را به خوبی انجام نداده‌اید!

نتیجه‌گیری

تبلیغ آیین بهائی، عنصرى جدانشدنى در اعتقادات بهائیت است و همچون عبادات، تعطیل‌بردار و كنارگذاشتنى نیست. بیت‌العدل در پاسخ این سؤال كه اگر حاكمان یك كشور تبلیغ بهائیت را ممنوع كنند، چه باید كرد؟ در یكى از پیام‌‌هایش گفته: این یك تكلیف عبادى است و هیچ بهائی نمى‌تواند حتى با دستور اولیای امور آن را تعطیل نماید! همچنین اضافه كرده حتى در شرایط سخت باید با حكمت آن را انجام داد. این تبلیغ تهاجمى از طرق مختلف مثل پیام‌هاى بیت‌العدل، اقدامات مشاوران قاره‌اى، نقشه‌‌های زمان‌دار، دارالتبلغ بین‌المللى، كلاس‌هاى روحى و اخیراً با برنامۀ گفت‌وگوهاى هدفمند و برنامه‌هاى توسعۀ اجتماعى اقتصادى و… به محافل ملى و محلى و سپس افراد بهائی، ابلاغ مى‌شود و هر بهائى موظف به انجام آن است. این برنامه مثل تنصیر، هجوم به ارزش‌هاى حاكم بر جوامع و  یك براندازى نرم و خارج كردن افراد از اعتقادات خود با شگردهاى مختلف ازجمله سوءاستفاده از نقاط ضعف و آسیب‌پذیر آن‌هاست. این تبلیغ تهاجمى كه كالت‌‌ها و فرقه‌هاى مختلف انجام مى‌دهند، در بسیارى از كشور‌ها ممنوع است و با آن برخورد مى‌شود و در بعضى از نقاط به دلیل تحریك فرهنگ‌هاى بومى و معتقدان آن جوامع، اقدام علیه امنیت ملى محسوب مى‌شود.

منابع

۱- اشراق خاوری، گنجینه حدود و احکام، ۱۳۴۰شمسی.

۲- سعد غنامی، نگاهی به شیوه‌‌های دعوت به مسیحیت، کوثر معارف، تابستان ۱۳۸۸، شماره ۱۰، ص۱۱۱ تا ۱۴۲٫

۳- عبدالله همتی گلیان، چگونگی رویارویی موریسکو‌ها با تنصیر (=نصرانی کردن) اجباری، شناخت، تابستان ۱۳۸۲، شماره ۳۸، ص ۱۸۵ – ۲۰۶٫

۴- Gutjahr, Paul C. The Book of Mormon: A Biography. Princeton University Press, 2012, pp 113-115

۵- محمدضیاء توحیدی، شاهدان یهوه Jehovah، موجود در آدرس:

http://pajoohe.ir/شاهدان-یهوه–Jehovah__a-40086.aspx

۶- https://fa.euronews.com/2017/04/20/russian-court-bans-jehovah-s-witnesses-as-extremist

۷- Warburg, Margit. Citizens of the World: a history and sociology of the Bahais in a globalisation perspective. Leiden, Boston: Brill, 2006.

۸- على نخجوانى، سخنرانى در مؤسسۀ آلمانى مطالعات بهائی در لانگهاین، سال ٢٠١٢.

۹- بیت‌العدل، پیام رضوان ۲۰۱۰٫

۱۰- بیت‌العدل، پیام ۱۲ اسفند ۱۳۹۱٫

۱۱- بیت‌العدل، پیام ۹ نوامبر ۲۰۱۸٫

۱۲- کتاب هشتم روحی، واحد اول، مؤسسه روحی، کولومبیا، ۲۰۱۳٫

۱۳- نقطۀ عطف، بخش دوم، نقشه‌‌های جهانی: مفاهیم اساسی، سند مورخ ۲۹ اکتبر ۲۰۰۵، تهیه‌شده توسط لجنۀ ﻣﺨﺼﻮص ﻛﺎرﮔﺎه ﻧﻤﺎﯾﺸﻲ، ارائه‌ﺷﺪه در ﻣﺮﻛﺰ جهانی بهائی، ﺗﺮجمۀ مهندس ﺧﺴﺮو دهقانی.

۱۴- نگاهی تحلیلی به تأسیس سازمان جدید توسعه جهانی بهائی، فصلنامه بهائی‌شناسی، شماره ۷ و ۸، پاییز و زمستان ۱۳۹۷، ص ۳۶ – ۴۹

^[۱]. Cluster